Waarom je geen journalist wil zijn in 2021

Zoals elke zesdejaars is het moeilijk om een keuze te maken die de rest van je leven zal bepalen. Van nooit zelfstandig zijn, een agenda die voor jou werd ingevuld, naar een wereld waarin je het alleen moet doen. Sommigen smachten al jaren naar dat moment waarop de vrijheid aanklopt. Maar eenmaal ze voor de deur staat, doen ze niet open. Het is beangstigend. De gedachte dat het vanaf nu tussen hen en de wereld is. Ook ik wilde niet open doen, maar de deur was al open.

Na lang twijfelen besloot ik te starten met de opleiding Journalistiek. Inmiddels is het alweer een jaar geleden dat ik deze beslissing heb genomen en zit mijn eerste jaar er alweer op. Spijt? Nee. Moe? Ja. Onzeker? Ja.

Het was een jaar waarin alles samenkwam. Ik was trots, maar ook weer streng. Ik was moe, maar kreeg ook weer energie. Ik heb veel geleerd, maar nog niet genoeg. Ik was zeker, maar ik had ook twijfels. Twijfels over de keuze die ik had gemaakt voor “de rest van mijn leven”. Het waren geen twijfels over mijn kunnen of over wat ik aan het doen was (dat soms wel hoor), maar wel of ik thuis hoor in deze harde wereld.

Sociale media

Het is voor ons allen wel duidelijk hoe belangrijk sociale media zijn geworden binnen de informatieve media. Via allerlei kanalen proberen ze ons te bereiken. Ook binnen mijn opleiding werd ik dit jaar verplicht om intensief bezig te zijn met verschillende media, allemaal met één doel: op zoek gaan naar nieuws. Vooraf had ik Twitter, maar gebruikte ik het nooit en keek ik bijna nooit meer op Facebook en volgde ik nog te weinig bekende mensen op Instagram.

Als opkomende journalisten werd bij ons het belang van sociale media ingedramd. Sociale media zijn niet enkel platformen om te publiceren, maar ook om te promoten. Wellicht ken je het wel, net wanneer je even door jouw overzicht van Facebook scrolt, kom je artikels tegen van HLN, De Morgen, Het Nieuwsblad,… Ook bekende mensen op Instagram prijzen steeds meer hun columns aan en komen zo op jouw pad terecht. Dankzij hun reclame vind je de weg naar wat ze hebben gemaakt. Mensen hebben dat duwtje nodig tegenwoordig, want ze zoeken niet meer. En wij hebben dan weer goede cijfers nodig.

Ben jij dan ook niet nieuwsgierig naar wat ze in de reacties zetten? En heb je er achteraf geen spijt van dat je ze hebt gelezen? Ik word er eerlijk gezegd niet gelukkig van. Vele mensen uiten hun ongenoegen of frustraties, ze reageren bot of zelfs met haat als het niet binnen de eigen mening past. We zijn hard geworden voor elkaar, maar ook voor elkaars mening en zelfs voor elkaars werk.

Het zou maar eens jouw artikel moeten zijn waar zoveel werk in zit. Zoveel negatieve reacties pak je sowieso op. “Je wordt er hard van.” “Op den duur komt het niet meer binnen”. “Je kweekt er een olifantenvel mee.” Het zijn maar enkele gekende reacties van mensen die te maken krijgen met haatcomments.

Maar eerlijk, niet iedereen is gemaakt voor de harde wereld van de journalistiek. Er zijn ook nog gevoelige personen die deze wereld binnenstappen en reacties lezen. Onder ons zijn er ook nog altijd mensen op zoek naar bevestiging. Zij worden elke keer opnieuw geraakt. Ze aarzelen om hun stem te verheffen. Laat ons vooral niet vergeten dat gevoeligheid net een kwaliteit is in onze job. Het klopt niet dat zij, wij het gewoon moeten worden. Je zou niet hard moeten worden, omdat andere mensen ongelukkig zijn.

Sociale media maken het journalisten makkelijker om hun werk te doen, maar het weegt niet op tegen de extra druk die erbij komt kijken. Daarnaast denken we ook niet aan de mentale gezondheid van onze journalist. “Kijk er niet naar.” “Let er niet op.” Makkelijker gezegd dan gedaan. Journalisten zouden geen journalisten zijn als ze niet tot woorden worden aangetrokken.

Er ligt ook een fout bij de journalist van vandaag. De deontologische code die ze hebben meekregen, laten ze steeds meer op achtergrond. Net zoals alle grenzen die tegenwoordig vervagen, vervagen ook die van ons werk. De journalistiek verliest meer en meer haar waarde, haar menselijkheid en haar geloofwaardigheid. Iets waar ons publiek meer en meer naar lijkt te smachten, maar het niet krijgt. En is dat naast het bieden van belangrijke informatie ook niet onze verantwoordelijkheid? Er is werk aan de (kranten)winkel.

Negativiteit

Zoals ik net al aanhaalde met de vele negatieve reacties die verschijnen op websites, mensen die elkaar in de haren vliegen en haat strooien zijn er nog andere redenen waarom je geen journalist wilt zijn. Nog een pijnpunt van vandaag is de zeer negatieve berichtgeving.

Het was extra opvallend in 2020 en 2021. Je keek even weer op je favoriete nieuwssite voor een update en je werd overrompeld door het slechte nieuws van de dag. Enkele koppen van gisteren bewijzen het: “Volgens vernietigend rapport Comité 1 heeft militaire inlichtingendienst ADIV zware fouten gemaakt in zaak-Jürgen Conings”, “Houtmassiefbouw van appartementsgebouw na 6 jaar al rot: 25 Truiense gezinnen staan op straat”, “Einde van soap: Antwerp haalt Balikwisha, die wet van ’78 dan toch niet gebruikt”, “Zo’n 165 jongeren besmet met corona na avond in Nederlandse discotheek”… Naast het missen van familie moesten we ook dat ene positieve nieuwtje missen dat ons uit ons bed zou krijgen.

Ik kan nog wel even doorgaan. Het is schrijnend. Als je echt gelukkig wilt zijn, dan raad ik je aan om weg te blijven van alle nieuwssites en apps. Je positieve bubbel zou nogal eens hard in je gezicht kunnen barsten. Want hoe lang duurt het vooraleer al dat pessimisme aan je lijf blijft plakken? Niet lang. Positief in het leven blijven staan en elke dag het nieuws kijken gaan volgens mij heel moeilijk samen.

De kanttekening die we daarbij moeten maken is dat journalisten inspelen op de verlangens van haar lezers, kijkers en luisteraars. We houden van drama, van sensatie, van het duister. Ook ons publiek heeft de verantwoordelijkheid om meer licht te brengen in onze berichtgeving.

Al die berichten komen binnen, blijven plakken en zullen ook gedachten beïnvloeden. Komt het wel goed met ons weer, met onze wereld, met ons land? Elke dag komen er meer vragen bij en voelt die toekomst nog onzekerder aan. Komt het überhaupt ooit nog goed?

En toch zullen we blijven teruggaan naar wat niet goed voor ons is, want we hebben er nood aan. Nood aan een gespreksonderwerp, nood aan een verhaal en nood aan vertellen. Maar het verhaal begint en eindigt niet langer met een positieve noot. Daar gaat ons geluk…

Stress

We willen meer, we willen beter, bovenal willen we het sneller. Journalisten werken tegenwoordig bijna onafgebroken achter hun bureau en niet meer op het veld. Na corona zal deskjournalistiek de standaard zijn en zal het kwaliteitswerk nog meer verloren gaan. Via telefonisch contact gaan we zeker elkaars gevoelens kunnen ontcijferen. NIET DUS.

Journalisten moeten flexibel zijn, maar dat gaat ook ten koste van hun werk. De werkuren dikken aan, de wallen worden dikker, de rug verkrampt en de ogen prikken van het blauwe licht. Deskjournalistiek laat zijn sporen na. Geen tijd, meer druk, meer stress, meer werk en nog is het niet goed genoeg. We gaan niet vooruit, maar achteruit.

We proeven de realiteit niet meer en we zien het vooral niet meer. En daar verliezen we ons publiek. We vervreemden van ons eigen werk. Alle tijd wordt gebruikt om zoveel mogelijk werk af te leveren, maar daarom geen beter werk. Kwaliteit toch boven kwantiteit?

We hebben niet alleen te maken met een hoge werkdruk en een verhoogd risico op een burn-out, maar ook met de druk die we onszelf opleggen. Journalisten zijn perfectionisten, maar net zoals iedereen willen we geen fouten maken. Als we dan een fout maken, wordt deze nog harder aangerekend dan in eender ander beroep. Fouten horen niet thuis in de journalistiek, maar die verwachting is onmogelijk in te lossen. Uit fouten horen we toch te leren? Als we ze durven toegeven tenminste, want dat is dan weer eerder een zeldzaam fenomeen binnen ons vak.

Veeleisend

We zijn de 21ste eeuw. We gaan nog sneller dan anders, ook al werden we door corona even een halt toegeroepen. We gaan ongehinderd en op volle snelheid voort. We willen niet alleen meer, maar ook beter. Er wordt dus veel van journalisten verwacht. Misschien wel te veel als je kijkt naar wat we al horen te verwezenlijken. We weten allemaal dat de tijd beperkt is, maar de middelen oneindig. Het is niet altijd van niet willen, maar ook van niet meer kunnen.

Het publiek is veeleisend, en dat mag. Het moet zelfs. Alleen zo gaan we vooruit. We nemen niet langer genoegen met enkel binnenlands nieuws, maar wensen ook meer nieuws over de wereld die buiten ons oogveld ligt. De huidige diverse samenleving zoekt naar antwoorden, naar updates. Zowel zij die de volledige Belgische nationaliteit hebben als zij die naast Belg ook nog een andere afkomst hebben. We willen de wereld van anderen leren kennen, om zo ook onze eigen wereld, ons geluk beter te kunnen begrijpen.

Daar botsen journalisten dan weer op het feit dat ze maar een beperkte selectie van nieuws mogen en kunnen brengen. Weeral is tijd de grote spelbreker. Als we alles willen vertellen hebben we uren, misschien zelfs dagen nodig. Soms moeten we genoegen kunnen nemen met wat we al weten of te weten komen. Het is eigenlijk al straf dat we zoveel middelen aangereikt krijgen om nieuwe kennis te vergaren.

Journalisten botsen niet alleen op tijd en selecties, maar ook op betrouwbaarheid. Het risico van nieuws meegeven dat achteraf fake blijkt te zijn, kan je gewoon niet nemen. En weet je nog dat ik zei dat journalisten zich eigenlijk geen fouten kunnen permitteren? Morele kwestie. Moeilijk. Voor sommigen gemakkelijk.

En nu?

Zoals ik al eerder zei: er is heel veel werk aan de winkel. Gaan we ooit terug een ander (beter) pad bewandelen? Komt na een lange donkere nacht terug licht aan de einder? En wil de journalist daar ook verslag van maken? Misschien. Gaat de lezer ook meer het licht laten branden? Misschien, we zien wel.

De journalist in mij zal nog twee jaar vechten tegen de stress, de druk en de negativiteit. Over 2 à 3 jaar ben ik hopelijk iemand die geloofwaardig is, die haar waarde toont, die het licht kan brengen en de menselijkheid weer aan de macht laat komen. Maar ook net zoals vandaag gewoon eerlijk en kritisch durft te zijn, ook al draag ik dan een beetje bij tot die negativiteit. Het heeft een doel: verandering.

Later als ik groot ben, wil ik niet de journalist van vandaag zijn. Ik wil anders zijn. Voor die ene keer zal dat misschien wel eens goed zijn.