opinie: Herinneren om nooit te vergeten

Op 6 september 2018 keek ik vol onbegrip en afgunst naar de reportage van Pano waarin VRT-journalist Tim Verheyden het ware gelaat van Schild & Vrienden toonde. Gedurende de reportage kookte mijn bloed van woede, maar tegelijkertijd voelde ik me opgelucht. Ik verwachtte dat iedereen de groep onmiddellijk zou veroordelen, maar helaas. Op sociale media won de groep aan populariteit en de voordien totaal onbekende leider van de groep werd zelfs in het parlement verkozen. Het kwam zelfs zo dichtbij dat iemand uit mijn omgeving, een vroegere goede vriend, eerder deze maand werd opgeroepen door het Gents parket voor negationisme. Het hele proces geeft mij een gevoel van onbegrip en afgunst. Hoe kan het zijn dat mensen zo cru en onverschillig zijn geworden?   

Op 5 mei viert Nederland Bevrijdingsdag. En terwijl ook andere Europese landen zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk op 8 mei de overwinning op het nazisme vieren, passeert die dag geruisloos in ons land. Behalve in het Brusselse Gewest, maar dat was niet altijd zo. Voor 1974 vierden we 8 mei ook in Vlaanderen. De regering-Tindemans schafte de feestdag af onder het mom van besparingen, maar op de achtergrond speelden ook de federalisering en de druk van oud-collaborateurs die amnestie vroegen voor wat ze in de oorlog hadden misdaan. Daarom was 11 november, het einde van de Eerste Wereldoorlog, voor hun een veiligere feestdag om beide oorlogen te herdenken. Al herdenkt België officieel de slachtoffers van beide oorlogen op 11 november, Wapenstilstand, er zijn weinig mensen die op die dag stilstaan bij de Tweede Wereldoorlog.   

De impact van beide oorlogen is gigantisch, maar mede daarom is het van belang om beide oorlogen apart te herdenken en dus van 8 mei opnieuw een officiële feestdag te maken zoals in andere Europese landen. De Tweede Wereldoorlog was volledig gebaseerd op een misdadig politiek regime dat de gelijkheid van mensen niet erkende, en dacht in termen van superioriteit en inferioriteit. Een tendens die opnieuw de kop op steekt in Europa.  

Dergelijk gedrag valt niet goed te praten, maar het lijkt alsof mensen in het algemeen steeds vaker historische gebeurtenissen bagatelliseren: antisemitische en racistische berichten worden verpakt in 'onschuldige memes', fascistische symbolen worden in het rond gepompt, programma’s brengen 'ludieke' sketches over de Holocaust en politici doen polariserende uitspraken om kiezers te winnen. Racisme is van alle dagen en van alle tijden, maar het normaliseren is uit den boze. Het abnormale normaliseren, is het banaliseren. We veranderen 'ras' naar 'cultuur' en we zijn weer vertrokken. Daarom is het tijd om het tij te keren en ervoor te zorgen dat er een soort democratisch bewustzijn ontstaat. Een collectief bewustzijn dat zulke ideeën ontoelaatbaar zijn als we het democratische systeem willen beschermen. En daarom lijkt een officiële herdenking of feestdag de perfecte springplank naar dat bewustzijn.    

Vakbonden, academici en personen uit het middenveld en de culturele wereld verenigden zich in de ‘8 meicoalitie’ waarbij ze de oproep lanceerden om van 8 mei een officiële feestdag te maken. Ook enkele historici zoals Herman Van Goethem, Bruno De Wever en Koen Aerts delen die mening. De coalitie zet de oproep kracht bij door jaarlijks een herdenking te houden aan het Fort van Breendonk en de Kazerne Dossin.

De nazi’s gebruikten tijdens de Tweede Wereldoorlog het fort als opvangkamp voor dissidenten, verzetslieden, gijzelaars en joden. De kazerne in Mechelen is een museum en documentatiecentrum over de Holocaust en Mensenrechten. De kazerne en het fort onder de aandacht brengen, zorgt ervoor dat mensen zulke plaatsen bezoeken en in aanraking komen met de verhalen van verzetslieden en gedeporteerden zodat de verhalen niet in de vergetelheid belanden. Er bestaan al programma’s die hetzelfde doel dragen zoals Kinderen van de Holocaust en Kinderen van het verzet op Canvas, maar zij bereiken vaak maar een beperkt deel van de bevolking, terwijl een feestdag voor het hele land geldt.  

Een herdenkingsdag fungeert als wake-up call en is geen kwestie van links of rechts. Het is in eerste instantie een dag waarop we stilstaan bij de waanzin van de oorlog en de offers die werden gebracht voor onze vrijheid. Tegelijkertijd zorgt een herdenking ervoor dat we onze antennes scherp houden en waakzaam blijven voor onverdraagzaamheid, racisme en haat.  Op 8 mei herdenken we wie offers bracht voor onze vrijheid door te luisteren naar hun verhalen en geschokt te zijn en geschokt te blijven. Zodat we nooit vergeten.