Een eetstoornis gaat niet over eten

De voorbije jaren zijn er een aantal documentaires en films verschenen over eetstoornissen. Emma Wil Leven en To the Bone zijn er enkele van. Ze schetsen er echter vaak een sensatiebelust beeld van, dat de kern van eetstoornissen onderbelicht laat. Er bestaan verschillende soorten eetstoornissen, met telkens een veel diepere oorzaak dan de wens om te willen afvallen. Met de ‘World Eating Disorders Action Day’ willen de organisatoren de stereotiepe beelden rond eetstoornissen ontkrachten.

Gewicht is geen graadmeter

De bekendste eetstoornis is anorexia nervosa. Veel mensen denken daarbij onmiddellijk aan graatmagere meisjes. Gewicht is echter geen indicator voor deze mentale ziekte en anorexia is maar één van een reeks varianten hierop. Naast anorexia nervosa bestaan immers boulimia nervosa, eetstoornis NAO (Niet Anders Omschreven), BED (Binge Eating disorder of eetbuistoornis) en orthorexia zijn er enkele van. Het merendeel van de mensen met een eetstoornis heeft geen ondergewicht, maar juist een gezond gewicht of overgewicht. Dit zorgt ervoor dat deze ziekte niet per se zichtbaar is en dat ze iedereen kan treffen. Een eetstoornis is per slot van rekening geen gewichtsstoornis, maar een ziekte die een verstoorde relatie met eten teweegbrengt.

Els Verheyen en Jiska Beterams, respectievelijk medewerkster en vrijwilligster bij de vereniging Anorexia Nervosa - Boulimia Nervosa (AN-BN), bevestigen dat de beelden die er over eetstoornissen circuleren vaak zeer vertekend en ongenuanceerd zijn. Anorexia wordt volgens hen haast automatisch gelinkt aan wilskracht, terwijl mensen met eetbuien maar wat gedisciplineerder moeten zijn. Verheyen benadrukt dat een eetstoornis in veel gevallen fysiek niet zichtbaar is, maar dat het juist de mentale strijd en onbegrip zijn die hard binnenkomen. Een eetstoornis is de mentale ziekte die het meeste sterfgevallen kent, voornamelijk ten gevolge van zelfdoding.

Psychische stoornis

Volgens de DSM-richtlijnen, een handboek voor mentale stoornissen, is een significant te laag lichaamsgewicht een van de criteria voor anorexia nervosa. Els Verheyen pleit ervoor om dit criterium te verwijderen. Een eetstoornis is en blijft een psychische stoornis en de link met het gewicht zou een vertekend beeld voeden. Volgens haar zijn het de gedachtegang en de angst om aan te komen die de ziekte typeren en kan dit plaatsvinden op elk gewicht. Iemand zonder ondergewicht die begint af te vallen, maar hierbij gevaarlijke handelingen stelt, wordt hierin vaak aangemoedigd. Dit terwijl deze persoon even ziek kan zijn als iemand met een beduidend lager gewicht.

Een uitingsvorm

Een eetstoornis is een aandoening die elk lid van eender welke maatschappelijke groep kan treffen. Ze discrimineert niet en niet enkel jonge meisjes lijden eraan. Alle genders, maar ook leeftijden, rassen en lichaamstypes kunnen eraan ten prooi vallen. Een derde van alle eetstoornispatiënten is man, maar omdat dit niet in lijn der verwachtingen ligt, komen zij hier minder voor uit. De oorzaak van een eetstoornis kan moeilijk exact worden aangetoond: uit een rapport van vzw Eetexpert, het kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen,  blijkt dat een wisselwerking tussen genetische aanleg, persoonlijkheid, familiale omstandigheden en sociale factoren hieraan ten grondslag liggen.

De voornaamste redenen voor het ontwikkelen van een eetstoornis hebben nagenoeg nooit te maken met het eten op zich. Het zijn met name de worstelingen met bijvoorbeeld een laag zelfbeeld, perfectionisme en het verwerken van een traumatische gebeurtenis die hier een rol in spelen. De obsessie met eten wordt bijgevolg een coping mechanisme dat inspeelt op iets waar men controle over heeft. Naarmate een eetstoornis evolueert, lijkt het in eerste instantie die onverkwikkelijke gevoelens te onderdrukken, wat een schijngevoel van houvastheid teweegbrengt. Bijgevolg wordt er een vicieuze cirkel gecreëerd die alsmaar moeilijker  te doorbreken wordt. De radicale handvaten, met name de benadering van eten, die een eetstoornis aanreikt zijn immers in geen enkel ander niet-schadelijk mechanisme te vinden. Het beperken van de voedselinname bij onder andere anorexia geeft een gevoel de macht te hebben over een van de weinige zaken waar men controle over heeft. Daartegenover heb je het verkeren in een roesachtige situatie waarin men gigantische hoeveelheden eten wegwerkt om bepaalde emoties weg te eten bij bijvoorbeeld eetbuistoornis of boulimia.