In oktober 2011 werd in Denemarken de vettaks ingevoerd. Ongezonde producten met meer dan 2,3% verzadigd vet worden vanaf dan extra belast. Een mogelijke verbetering voor de volksgezondheid volgens voorstanders. Tegenstanders spreken alleen over voordelen voor de staatskas.
België en Denemarken zitten net onder het Europees gemiddelde als het gaat om overgewicht bij de volwassen bevolking. Respectievelijk 54% en 52% van de volwassen mannen en 40% en 38% van de volwassen vrouwen kampt met zwaarlijvigheid. We noemen iemand met een BMI van 25 of meer zwaarlijvig (25 kilo per m2).
Ongezonde voeding belasten
Verzadigde vetten worden in al dan niet rechtstreeks verband gebracht met overgewicht en cardiovasculaire problemen. De Deense regering grijpt de druk op het gezondheidssysteem aan als voornaamste reden voor de invoering van de vettaks. In België worden die kosten geraamd op zo’n 800 miljoen euro per jaar.
Toch is een eenzijdige belasting op vetten volgens Olivier Christiaens van Volksgezondheid niet dé ideale oplossing. “Er mag geen klimaat ontstaan waarbij enkel ongezonde voeding wordt belast, maar niets wordt gedaan om bijvoorbeeld gezonde voeding goedkoper en bereikbaarder te maken.”
In 2009 verscheen een artikel in The New England Journal of Medicine over het verband tussen een belastingverhoging op voedingswaren en de mentaliteitswijziging die het kan teweegbrengen. De journalist concludeert dat belastingen enerzijds echt hoog moeten zijn voordat ze een voedingspatroon kan veranderen en anderzijds vindt dat de extra inkomsten aangewend moeten worden om gezondere alternatieven bereikbaar te maken voor iedereen.
Wetenschappelijk bewijs
Volgens Mike Rayner, directeur van de Oxford University’s Health Promotion Research Group, zijn belastingverhogingen de enige geloofwaardige manier zijn om de gevolgen van ongezonde voeding aan te pakken. De Wereldgezondheidsorganisatie beveelt eveneens fiscale maatregelen aan om voedingsprijzen te beïnvloeden. We moeten toch voorzichtig zijn volgens Olivier Christiaens. “Er is te weinig wetenschappelijk bewijs dat belastingverhogingen positieve gevolgen hebben voor de gezondheid.”
Voedingspatroon
“Belastingen op één bewezen schadelijke stof zoals nicotine in tabak kunnen niet als voorbeeld dienen”, zegt Loes Neven van het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGEZ). “Voedingsmiddelen hebben veel complexere samenstellingen en bovendien moeten ze beoordeeld worden binnen het hele voedingspatroon van een mens.”
Uit een grootschalig internationaal consumentenonderzoek EATWELL in vijf Europese landen, waaronder ook ons land, blijkt dat een meerderheid van de bevolking fiscale maatregelen steunt. Slechts één op vijf ondervraagden is tegen de vettaks, op voorwaarde dat deze gekoppeld wordt aan het bereikbaarder maken van gezonde voedingsmiddelen.
Magersubsidie
Veertig procent van de EATWELL-ondervraagden ziet een belangrijke oorzaak van het overgewicht in geldgebrek. Gezonde voeding, maar bijvoorbeeld ook sport, is over het algemeen een grote drempel voor mensen die minder hebben te besteden. Dat in combinatie met een groot aanbod aan vetrijk voedsel, dat meestal goedkoper is, zorgt voor een ongezonde situatie. Een ‘magersubsidie’ lijkt opportuun.
“Je zou producten met een hoge voedingswaarde, zoals groenten en fruit, kunnen ondersteunen met een BTW-verlaging. Maar het is niet gezegd dat de prijs dan ook effectief lager wordt, omwille van de prijselasticiteit”, klinkt het bij de FOD Volksgezondheid.
Bij Horeca Vlaanderen is men geen voorstander van de taks. “Het lijkt ons veel nuttiger om geld te spenderen aan sensibiliseringsacties dan om voeding duurder te maken”, zegt Gerrit Budts. “Het spreekt vanzelf dat een meerprijs voor de restaurants – hoe klein die ook is – wordt doorgerekend aan de klant.”
Gezonde voeding op school
Sensibilisering op school is belangrijk volgens Olivier Christiaens. Schoolprogramma’s die de principes van gezonde voeding en actieve levenswijze op alle schoolniveaus implementeren, moeten ondersteund worden op alle niveaus. Concreet betekent dit: smakelijke én gezonde maaltijden aanbieden met het oog op ontwikkeling van gezonde eetpatronen van jongs af.
Denemarken heeft als eerste land ter wereld de stap gezet. Andere landen reageren al dat ze ook gewonnen zijn voor een vettaks, maar eerst het effect in Denemarken afwachten.
© 2011 - StampMedia/Lessius - Kenzo De Bruyn
