(MO*) Droomt u ook wel eens van een wereld waarin energie volledig schoon wordt opgewekt, waarin vervuild water wordt omgezet in drinkwater en waarin afval naast bouwmaterialen ook energie kan opleveren? I-Cleantech Vlaanderen alvast wel. De netwerkorganisatie mikt met samenwerking op gebied van schone technologie op een duurzaam Vlaanderen.
Ingenieurs zijn tegenwoordig tot veel in staat. Ze zetten oude stortplaatsen om in een duurzame vorm van cement, maken nieuwe materialen zoals grafeen of ontwikkelen systemen waarbij zeewater drinkbaar gemaakt wordt in enkele minuten. Een milieuvriendelijk huis uit een 3D-printer? Het kan bijna allemaal dankzij clean technology, kortweg cleantech.
Onderkoepelende structuur
Cleantech is een begrip dat de laatste jaren steeds meer valt in de industriële, ecologische en economische wereld. Maar wat betekent het nu juist? Volgens Peter Tom Jones, voorzitter van i-Cleantech Vlaanderen (iCTV), is er geen eenduidige definitie voor schone technologie. 'Ruwweg gaat het over producten, diensten en processen die een zekere economische of maatschappelijke meerwaarde bieden zonder al te veel niet-hernieuwbare bronnen te gebruiken. Bijgevolg creëren ze dus ook minder afval in vergelijking met klassieke technologie.'
Precies om de onduidelijkheid rond deze "nieuwe" sector weg te werken, werd in 2012 I-Cleantech Vlaanderen opgericht onder impuls van Vlaams minister van Innovatie Ingrid Lieten (sp.a). De vzw wil een 'onderkoepelende structuur' zijn voor alle cleantech-gelinkte organisaties ten noorden van de taalgrens. 'Ze komen vandaag nog niet als één sector naar buiten', legt Jones uit.
'Het is de bedoeling om orde te scheppen en ze een gezicht te geven. Dat lukt vrij goed, veel belangrijke spelers zijn al lid bij ons. Voor KMO's is het financieel moeilijker. Het hangt vaak af van de maatschappelijke bril van een bedrijf: moet iets onmiddellijk financieel renderen of kan de return on investment ook trager?'
ICTV vindt echter dat schone technologie alleen niet voldoende is voor duurzame oplossingen en mikt met industrie, transitie en onderzoek op drie specifieke thema's. Zo probeert de organisatie in samenwerking met andere relevante actoren nieuwe transitienetwerken op te starten in de domeinen klimaatneutraliteit, energiebeheer en waterbeheer. 'We denken ook nog aan mobiliteit, maar dat is een zeer gevoelig domein. Denk maar aan de Antwerpse ring.'
Landfill Mining
De Vlaamse regering gaf in 2013 na een open call het beheer van het Milieu- en energietechnologie Innovatie Platform (kortweg MIP) aan een consortium geleid door i-Cleantech Vlaanderen. 'Onderzoekscentra en bedrijven kunnen projecten indienen bij onze jaarlijkse oproep', verduidelijkt de ICTV-voorzitter. 'Dit jaar zijn er 43 voorstellen binnengekomen na onze call. In totaal zijn meer dan 200 Vlaamse bedrijven betrokken.'
Het MIP-programma is vooral innovatief omdat projecten ingebed moeten worden in een maatschappelijk transitieverhaal. 'Bij de klassieke technologische ontwikkelingsprojecten gaat het meestal om de technische oplossing. Dan gaat men voorbij aan niet-technische barrières zoals de onaangepaste wetgeving, industriële of sociale weerstand. Denk maar aan de protesten van de Vlaamse bevolking tegen windmolenparken. Sterke technologie op zich is niet voldoende, die moet ook geïmplementeerd kunnen worden.'
Jones haalt Enhanced Landfill Mining aan als voorbeeld: 'We beschouwen de tweeduizend stortplaatsen in Vlaanderen als de grondstofmijnen van de toekomst. Die liggen vaak in de buurt van stedelijke woonkernen. Als je zoiets top-down installeert, begrijp ik dat er protest komt. Als je echter van bij het begin de bevolking actief betrekt, zien ze dat er voor hen ook heel wat voordelen aan verbonden zijn waardoor ze een heel andere positie innemen.'
'Dat beklemtonen we altijd in MIP-projecten', gaat de iCTV-voorzitter verder. 'Ook het middenveld wordt actief betrokken. Het programma is daarin uniek, want bij de reguliere onderzoeken zal je haast nooit maatschappelijke middenveldorganisaties zien. Dat maakt het veel eenvoudiger om projecten te integreren in dat ruimere transitieverhaal. Je zal dan minder snel op protesten stoten zoals bij de Oosterweelverbinding.'
Alles kan schoner
Toch blijft het voor ICTV moeilijk om de voordelen van de samenwerking in de verf te zetten. Het gaat vaak om jobcreatie, verbeteren van de gezondheidssituatie, het verminderen van de energiefactuur of het verbeteren van de grondstoffenautonomie. Zaken die niet rechtstreeks meetbaar zijn.
'Je hebt daar verschillende visies op', zegt Jones. 'Mensen die vinden dat elke euro onmiddellijk moet opbrengen en visionaire mensen, die nadenken over hoe de investering op lange termijn voor de samenleving zal opbrengen. Als je de maatschappelijke kostenbatenanalyse maakt, heeft een cleantechproject veel meer voordelen en veel minder kosten.'
© 2014 - MO* - Timo Van Gucht
