De spanningen en polarisatie over het conflict tussen Palestina en Israël komen ook het klaslokaal binnen. Tijdens bijvoorbeeld lessen Islamitische godsdienst kan dat resulteren in een goed gesprek waarbij leerlingen die zich sterk identificeren met de Palestijnse kwestie zich erkend voelen in hun grieven, maar het kan ook leiden tot nog meer wij/zij-denken. Anas Laytouss vertelt hoe leerkrachten daar mee om kunnen of moeten gaan.
Anas Laytouss is leerkracht Islamitische godsdienst en geeft les in het basis- en secundair onderwijs. Daarnaast is hij coördinator van de Brusselse denktank Edara die werkt rond thema’s als islam in Europa.
Toen ik afgelopen week bezig was met de voorbereiding van mijn islamlessen, anticiperend op mogelijke vragen van mijn leerlingen over dit beladen thema, besloot ik enkele reacties op het uitbarsten van het eeuwenoude conflict te verzamelen.
Wat opviel, was de eenzijdige westerse verontwaardiging over het conflict en het grote aantal statements die openlijk de kant van Israël kozen. In een niet mis te verstane post drukte Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen haar steun uit aan Israël door een foto van het commissiegebouw met daarop de Israëlische vlag op X te posten.
Niet veel later overviel me de misselijkmakende ‘Give ‘em hell’-post van de bekende psycholoog Jordan Peterson die daarmee de Israëlische premier Benjamin Netanyahu een hart onder de riem stak. Er was ook Rode Duivel en Real Madrid-keeper Thibaut Courtois, afgelopen zomer getrouwd met Israëlisch model Mishel Gerzig, die op zijn Instagram Stories zijn eenzijdige steun voor Israël op de wereld losliet.
Bart De Wever
Maar ook dichter bij huis was het moeilijk om niet de kant van Israël te kiezen. Zo benadrukte burgemeester van Antwerpen Bart De Wever (N-VA) tijdens het herdenkingsmoment voor de slachtoffers in Israël dat Israël de ‘kant van het licht’ symboliseerde. En zo kan ik nog een eindje doorgaan met het benoemen van politici, beroemdheden en academici die Israël schaamteloos steunen.
Bij het lezen van al deze reacties kon ik me alleen maar afvragen hoe mijn moslimleerlingen zouden omgaan met deze pro-Israëlische statements en hoe ik als leraar kan reageren op de westerse steunbetuigingen aan Israël zonder te vervallen in een wij/zij-verhaal. Toen ik de klas binnenkwam, was de eenzijdige verontwaardiging van het Westen in het conflict dan ook één van de eerste frustraties die naar boven kwam. ‘Meneer, hoe komt het dat iedereen pro-Israël is?’
“Bij het lezen van al deze reacties kon ik me alleen maar afvragen hoe mijn moslimleerlingen zouden omgaan met deze pro-Israëlische statements”
Ik hoor de kritische lezer al antwoorden dat de grote hoeveelheid aan steunbetuigingen en pro-Israëlische verklaringen van de afgelopen dagen een reactie zijn op de verschrikkelijke beelden waarop te zien was hoe Hamas-strijders op een muziekfestival in de buurt van de grens met Gaza in het rond begonnen te schieten en mensen gijzelden.
Dat dit gruwelijke en mensonterende beelden zijn, zal ook ik zeker aan mijn leerlingen meegeven. Dat is de evidentie zelve. Maar iedereen met een beetje achtergrondkennis over de ‘moeder der conflicten’ in het Midden-Oosten zal moeten beseffen dat het maar al te gemakkelijk is om deze tragedie aan te halen als vrijbrief om Israël onvoorwaardelijk te steunen. De doorsnee moslimleerling prikt daar zo doorheen.
Sterker nog, die leerling realiseert zich dat Israël zich op dit eigenste moment schuldig maakt aan genocide door Palestijnse burgers in Gaza af te sluiten van basisvoorzieningen zoals medicatie, voedsel, water en elektriciteit, en dat de internationale gemeenschap, met de Verenigde Staten en de Europese Unie op kop, dit op geen enkele manier tegenhoudt. Leerlingen die zich identificeren met de Palestijnse kwestie kunnen niet anders dan dit interpreteren als een oorlog van het Westen tegen Gaza.
Niet doodzwijgen in de klas
Gezien de politieke beladenheid van het conflict is de verleiding groot om als leerkracht het gesprek uit de weg te gaan en over te gaan naar de orde van de dag. ‘Het conflict niet naar ons land importeren’ betekent niet dat we het in de klas moeten doodzwijgen. Leerkrachten hebben de verantwoordelijkheid om kennis over te brengen aan hun leerlingen, dus ook de kennis over dit conflict.
De grootste valkuil blijft dat we het conflict voorstellen als een symmetrisch conflict, als een conflict tussen twee gelijken. Het klopt dat aan beide kanten onschuldige slachtoffers vallen, maar laten we vooral durven erkennen dat de eindverantwoordelijkheid voor deze escalatie bij de Israëlische bezetter ligt en dat de meeste slachtoffers aan Palestijnse kant vallen. Het is niet voor niks dat de Israëlische regering met afstand ‘wereldkampioen schenden van VN-resoluties’ is.
Het verkondigen van deze boodschap is van primordiaal belang zodat leerlingen zich erkend voelen in hun rechtvaardigheidsgevoel. Doet men dat niet, dan riskeert men weleens de leerlingen te duwen in handen van radicalen die dat achtergelaten gevoel van onbehagen kunnen instrumentaliseren voor een antisemitische agenda waarbij islam of moslims lijnrecht tegenover het Westen en/of joden worden geplaatst.
“Deze generatie leerlingen, die 9/11 niet zelf heeft meegemaakt, wordt zich voor het eerst echt bewust van de westerse selectieve verontwaardiging”
Om dat te voorkomen, dienen leerkrachten het Palestijns-Israëlisch conflict en de recente gewelduitbarsting in zijn historische context te plaatsen en dit zonder zich te laten misleiden door het Israëlisch narratief dat vandaag alomtegenwoordig is in de westerse politiek. Dat houdt in dat leerkrachten benoemen dat één van de structurele oorzaken van het conflict het Israëlische nederzettingenbeleid is en het zionisme dat eraan ten grondslag ligt.
9/11-moment
Sommige analisten menen dat Israël met de aanval van Hamas zijn 9/11-moment beleeft. Hoewel zo’n vergelijking niet helemaal opgaat, ben ik ervan overtuigd dat net als op 11 september de wereld op 7 oktober voor mijn leerlingen is veranderd. Deze generatie leerlingen, die 9/11 niet zelf heeft meegemaakt, wordt zich nu voor het eerst echt bewust van de westerse selectieve verontwaardiging en kan de vergeldingsretoriek van het Westen nu live op de voet volgen.
Ze zijn zelf getuige van het grootste morele falen van westerse staten in de recente geschiedenis. Na 9/11 startten de Verenigde Staten de op leugens gebaseerde vergeldingsoorlogen in Afghanistan en Irak, met alle gevolgen van dien. Vandaag maakt Israël onder het toekijkend oog van de internationale gemeenschap dezelfde fout in de overgebleven Palestijnse gebieden.
Als de radicaliseringsgolf en de lokroep van IS de afgelopen jaren één ding hebben duidelijk gemaakt, dan is het wel dat de hypocrisie van het Westen een voedingsbodem vormt voor radicalisering. Moslimleerlingen in het bijzonder identificeren zich met de Palestijnse kwestie. Het zou contraproductief zijn om in de huidige tijdsgeest, waarin de steun voor Israël luid weerklinkt, het Palestijns-Israëlisch conflict in de klas te negeren. Nog nefaster zou zijn dat leerkrachten uit gemakzucht en gebrek aan moed de simplistische politieke houding en de eenzijdige verontwaardiging van het Westen bevestigen.
Dit artikel werd gepubliceerd door Knack op 26/10/2023.
