Ondanks alle commotie kijkt reporter Joachim T’Sas uit naar het WK voetbal in Qatar. Niet zozeer om onze nationale voetbalploeg aan te moedigen, maar wel om voluit voor een andere Belgische delegatie te supporteren.
To support or not to support? Het leest als een afgezaagde parodie op de beroemde Shakespeare-quote, en dat is het ook. Tja, clichés lichten nu eenmaal op wanneer de inspiratiestroom uitvalt. De energiecrisis hakt er werkelijk overal in. Terwijl mijn creatieve batterij zich oplaadt, neem ik de tijd om mij ernstig te buigen over dat flauwe intro-zinnetje. Want afgezaagd of niet, de vraag stelt zich bij de start van het WK voetbal in Qatar almaar nadrukkelijker op.
“Kan je dat wel maken, luidkeels supporteren voor je nationale ploeg die deelneemt aan een toernooi, georganiseerd door een land dat mensenrechten met de voeten treedt?” That’s the question. Een polariserende opgave die vele voetbalfans verscheurt, als ware het een waar Shakesperiaans drama.
Oké, ik overdrijf misschien, maar dat de meningen sterk verdeeld zijn, staat vast. Aan de meerderheid voor wie de waarheid echter in het midden ligt, vond ik een oplossing. Want waar het verstand van een aspirant-journalist het bij polarisering laat afweten, loopt het brein over van spitsvondigheid. Daarom stel ik het volgende voor: supporter gerust, liefst luidkeels en met hart en ziel… voor onze delegatie Belgische journalisten.
Bedenkelijke hattrick
Supporteren staat volgens de definitie voor ‘het actief ondersteunen van iets’. Een begrip dat kracht uitstraalt, solide overkomt en samenhorigheid oproept. Of zo hoort het toch, want vandaag wankelt de positieve connotatie van het woord supporteren. Daar hebben we voetbal grotendeels aan te danken. Of liever, daar danken we alles aan wat net niet voetbal is. Supporteren of supporters in het voetbal worden almaar vaker in verband gebracht met gewelddadig hooliganisme en racistische en/of homofobe spreekkoren. De maatschappelijke problemen die de sport meesleurt, knagen steeds nadrukkelijker aan datgene wat het woord supporteren die fiere betekenis geeft.
Als hooliganisme of racisme nog niet genoeg zijn, dan is er nog altijd de grootschalige corruptie die ons regelmatig doet walgen van de voetballerij
Als hooliganisme of racisme nog niet genoeg zijn, dan is er nog altijd de grootschalige corruptie die ons regelmatig doet walgen van de voetballerij. Bij dat laatste doelpunt in die bedenkelijke hattrick gaat de wereldvoetbalbond FIFA allesbehalve vrijuit. De toekenning van een internationaal voetbaltoernooi aan een autoritaire oliestaat zonder voetbalcultuur valt moeilijk te verdedigen.
Toegegeven, dat was het bij de toekenning van vorige WK-editie(s) ook niet. En hoewel zaken als eurocentrisme zeker een rol spelen bij de inconsequente reactie van de publieke opinie, is het opletten geblazen om bij het vergelijken niet te hervallen in whataboutisme. Zeker niet vanuit een journalistiek perspectief. Verslaggeving is een concept dat zich toch vooral afspeelt in het nu, weliswaar met oog op de toekomst en natuurlijk gekaderd door het verleden.
Censuurlinie
En of er gekaderd is. De Vlaamse media overspoelden ons met reportages, podcasts en opiniestukken over de zin en onzin van een sport- en supportersboycot. Over een mogelijk vrijwillig persembargo werd er vooral bij onze Noorderburen ernstig gedebatteerd. Trouw, de Nederlandse opiniekrant, was de logische hofleverancier van sterk geopinieerde redacteurs. Zo trok Hein Meurs actief de kaart van het symbolische statement en richtte daarbij het comité ‘Cancel Qatar 2022’ op. Dat activisme beargumenteerde hij door te stellen dat verslaggevers in Qatar niet de ruimte of toelating zouden krijgen om ernstig journalistiek werk te verrichten. Op die manier zouden ze zelfs bijdragen tot de propagandamachine van de oliestaat.
Een stelling die zijn collega Matthijs van Dam contesteerde. Van Dam, die in het verleden reportages maakte over erbarmelijke behandeling van Bengaalse gastarbeiders, herkent dat WK-journalisten strenge restricties opgelegd zullen krijgen ter plekke. Maar die voorwaarden zijn volgens hem echter even shockerend als onrealistisch en dus daarom niet onoverkoombaar. Een hypothese die ons hoopvol stemt over WK-kansen voor onze delegatie journalisten in Qatar.
We mogen een extra inspanning verwachten van het Belgische Team-Journalistiek in Qatar
Ons optimisme is ook volgens de Nederlandse media-ethicus Huub Evers niet ongegrond. In een reactie in Trouw stelt Evers dat hoewel hij zelf niet weigerachtig stond tegenover een collectieve persboycot hij ook kansen ziet die door spitsvondige journalisten kunnen worden afgewerkt. Een portie creativiteit en vooral zeer grondige voorbereiding zouden volgens Evers voldoende moeten zijn om een censuurlinie te omzeilen. Een kunstruukje dat Nederlandse journalisten in het verleden overigens al klaarspeelden. Zo slaagden Vara-journalisten er tijdens het WK in 1978 in om sociale misstanden in gastland Argentinië vast te leggen. Dat ondanks de strenge controles van de lokale autoriteiten in de toenmalige dictatuur.
Team-Journalistiek
Dat het moeilijk zal worden voor het Team-Journalistiek in Qatar is echter een voldongen feit. Toch mogen we een (extra) inspanning van onze Belgische ploeg ter plekke eisen. Want hoewel onze sportverslaggevers met hun immer opmerkzame en veeleisende blik over de juiste journalistieke kwaliteiten beschikken, mogen ze niet vergeten dat deze eigenschappen wederkerend zijn. Ook hun prestaties dienen we met een even kritische blik te benaderen als hun blik op de tactische opstelling van bondscoach Roberto Martinez.
Net als bij de Rode Duivels ligt de lat voor de Belgische sportjournalisten in Qatar hoog. Terwijl de Belgische voetbalploeg steken liet vallen in de voorbereidingsmatch tegen Egypte (1-2-verlies), liep de voorbereidingscampagne van onze sportjournalisten ook niet vlekkeloos. De belangrijkste nieuwsitems rond Qatar worden opgepikt, maar zij het heel oppervlakkig.
Neem nu het in extremis doorgevoerde alcoholverbod in en rond de voetbalstadions. De laattijdige communicatie over de plaatselijke drooglegging werd zonder verpinken in een narratief geplaatst van chaotische toernooiorganisatie. Dat alcohol helemaal geen deel uitmaakt van (voetbal)cultuur in het grootste deel van de wereld werd hiermee schromelijk over het hoofd gezien.
Dat terzijde is het eindelijk tijd om onze gouden generatie voetbalverslaggevers aan te moedigen. Filip Joos die in zijn column verwijst naar de misogyne aard van de Qatarese wetgeving? Tous ensemble! Aster Nzeyimana die tijdens zijn matchverslaggeving verwijst naar erbarmelijke arbeidsomstandigheden? Waar is dat feestje?! Peter Vandenbempt die op de radio satirisch knipoogt richting de corrupte akkoorden tussen FIFA en de oliestaat? Mexican Wave! En … Daar is em! Daar is em! VTM kopt binnen met een scherpe reportage over vrouwenrechten in het Midden-Oosten: goal!
Als de Rode Duivels het laten afweten op de grasmat, laat dan op z’n minst de journalistieke integriteit zegevieren op dit wereldtoneel. Dan kunnen we nog eens oprecht, in de positieve connotatie van het woord, supporteren voor de Belgen op dit WK.
