Tijdens het Wereld Economisch Forum in Davos zetelde voor het eerst Oxfam directeur Winnie Byanyima. Voor Terzake de gelegenheid om het te hebben over de groeiende globale ongelijkheid. Thibaut Renson (23) toont zich teleurgesteld in het resulterende debat met politici Gwendolyn Rutten en John Crombez. “Politici moeten beseffen dat ons ‘eigenbelang’ ook de werkelijke zorg voor de ander kan omvatten”, luidt het in onderstaand opiniestuk.
Het Wereld Economisch Forum vond plaats van 21 tot 24 januari in het Zwitserse Davos. Het was opnieuw de tijd van het jaar waarin ‘s werelds machtigste en meest invloedrijke inwoners samen komen in Davos om te beraadslagen over de grootste sociale en economische uitdagingen waar we met zijn allen voorstaan.
Opvallend is dat deze keer Winnie Byanyima, CEO van Oxfam, het medevoorzitterschap mocht waarnemen. Deze niet-gouvernementele organisatie, waarvan de voornaamste prioriteit de strijd tegen de wereldarmoede is, kreeg deze keer een plaats aan het hoofd van de eretafel. Afgezien van de mogelijks (louter) symbolische beweegredenen van de organisatoren, kon Oxfam van de uitzonderlijke gelegenheid gebruik maken om de extreme ongelijkheid in de wereld aan te kaarten.
Onbegrijpelijk
En dat ontging ook Vlaanderen niet. Terzake nodigde Gwendolyn Rutten (Open VLD) en John Combrez (Sp.a) uit om een debat te voeren, expliciet naar aanleiding van het medevoorzitterschap van Byanyima in Davos en over de groeiende ongelijkheid in onze wereld. Wat volgde was een debat over het duurder worden van de Vlaamse kinderopvang, de verhoging van het inschrijvingsgeld aan de Vlaamse universiteiten, de Vlaamse mobiliteitsprijzen, het Vlaams spaargeld en de Vlaamse belastingdruk.
Het debat werd geïntroduceerd met het cijfer dat volgend jaar 1% van de rijken meer hebben dan de andere 99% samen. Het debat oversteeg, de talrijke pogingen van presentator Annelies Beck ten spijt, nooit de grenzen van onze eigenste gemeenschap. On-be-grij-pe-lijk! Maar niet onverklaarbaar.
Eigenbelang
Niet zelden wordt beargumenteerd dat politici de plicht hebben om de belangen van hun kiezers – diegenen die hen verkozen hebben – te dienen. Rutten en Crombez zijn verkozen in Vlaanderen en moeten dus hun Vlaamse kiezers vertegenwoordigen. De Vlaamse kiezer - wordt er verder geredeneerd - maakt tijdens de stembusslag een rationele keuze, uit eigenbelang; ‘wat kan welke politicus voor mij doen?’.
In enge termen gaat dit over de keuze voor deze of gene politicus of politica die er voor zal zorgen dat ik straks minder belastingen zal moeten betalen, die de hypothecaire renteaftrek op mijn toekomstige lening zal verwezenlijken of mijn pas aangeschafte zonnepanelen economisch rendabel zal maken. Politici, luidt het dan, zijn verantwoordelijk om de belangen van diegenen die ze vertegenwoordigen te behartigen. Een debat over economische ongelijkheid in de wereld is dan eigenlijk irrelevant.
De nulprocent
Rutten en Crombez moeten immers niet in de Hoorn van Afrika verkozen worden; de belangen van de Somaliër doen er dus eigenlijk niet toe. Meer nog, als de oplossingen voor de groeiende ongelijkheid op wereldvlak betekenen dat wij – Vlamingen – moeten inleveren, dan is het, die redenering volgend, zelfs de plicht van onze verkozenen om zich hier tegen te verzetten. Inderdaad, zij moeten onze belangen verdedigen. Op die manier is het logisch dat het debat in de Terzake-studio verengd was tot de – weliswaar ook pijnlijk zorgwekkende – Vlaamse ongelijkheidsproblematiek. Logisch, maar toch niet moreel.
Er blijvend van uitgaan dat vertegenwoordigers de belangen van de vertegenwoordigden moeten behartigen, kan men zich echter afvragen waarom mijn ‘belang’, als kiezer, ook niet de (economische) belangen van anderen kan inhouden? Waarom zou het mijn belang niet kunnen zijn om iets te doen aan de groeiende ongelijkheid in de wereld? Als ik kijk naar het huidige stembiljet wordt ons die keuze zelf niet aangeboden. De belangen van niet-stemgerechtigden – in dit geval the global poor, maar dit gaat evenzeer op voor de asielzoekers op eigen bodem of de Waal – doen er niet toe.
Zij – ‘de nulprocent’ – behoren niet tot het kiespubliek van een Rutten of Crombez, die ervan uitgaan dat wij kiezen uit ‘eigenbelang’. Een belangrijk gegeven is echter dat die Somaliër aan de andere kant van de wereld, wel beïnvloedt wordt door die stem die ik en u uitbrengen (en dat geldt evenzeer voor de azielzoeker en de Waal).
De Duitse fiilosoof Thomas Pogge is een wereldautoriteit op vlak van wereldarmoede en heeft de breed gedragen morele positie beargumenteerd dat, ongeacht onze eventuele morele plicht om de armen in de wereld te helpen, het zeker onze morele plicht is om geen wereldarmoede te veroorzaken. En dat doen we. Door vertegenwoordigers aan te duiden die onder meer privileges toekennen aan autoritaire leiders om de natuurlijke eigendommen op hun grondgebied rechtmatig te verkopen en leningen naar hartenlust afsluiten – allemaal ten koste van de economische situatie van hun onderdrukte bevolking.
Morele plicht
Het betreurenswaardige is dat wij als kiezer geen andere keuze hebben. En dit werd deze avond in het debat tussen Rutten en Crombez bevestigd. De morele plicht die onze politici hebben om iets te doen aan de groeiende ongelijkheid in de wereld – of op zijn minst niet langer wereldarmoede te veroorzaken – is volledig compatibel met het rationele argument van het enge contract tussen vertegenwoordiger en vertegenwoordigde. Zodra politici beseffen dat ons ‘eigenbelang’ ook de werkelijke zorg van de ander kan omvatten, verandert het gezicht van de democratie. Aan hen dit alternatief aan te bieden, aan ons om hen hierop attent te maken.
Wie zich ten slotte afvraagt waarom we belang zouden hechten aan ‘de zorg voor de ander’ (de Somaliër, asielzoeker of Waal), moet maar eens bij mevrouw Byanyima te rade gaan. Of bij één van de jonge fondsenwervers van haar organisatie die u straks tegenkomt aan de hoek van de winkelstraat. Vraag hen eens ‘welk belang’ zij hebben. Persoonlijk heb ik nog heel wat van hen te leren. Zij doen het voor de nulprocent… en juist daarom voor zichzelf!
© 2015 – StampMedia – Thibaut Renson
Dit opiniestuk werd gepubliceerd door Opiniestukken.nl op 02/02/2015
