2011 was het jaar van de betoger. Overal ter wereld kwamen mensen op straat om te protesteren tegen verschillende vormen van onrecht. Ook in het Zuid-Amerikaanse Chili, waar een jaar geleden manifestaties uitbraken tegen het onrechtvaardige onderwijssysteem.
Hoewel deze duurden tot december 2011 en de Chileense maatschappij danig door elkaar schudden, is het de laatste maanden stil geworden rond wat 'de Chileense winter' werd genoemd. Wat is er overgebleven van de langste studentenprotesten ooit? Is er iets veranderd? Enkele Chileense jongeren vertellen over hun ervaringen, angsten en dromen.
4 augustus 2011, een doordeweekse lesdag in Santiago. Tienduizend studenten komen op straat tijdens een illegale betoging. Er is oproerpolitie en het komt tot een vijandig treffen tussen de twee, dat al gauw uit de hand loopt. De politie zet waterkannonen en traangas in en begint ook de vele jongeren die de universiteiten en scholen van de Chileense hoofdstad verlaten op weg naar huis, aan te vallen. Honderden jongeren worden gearresteerd en velen geraken gewond.
Dé beweging van Chili
Dit incident was de climax van protesten die al maanden aan de gang waren. De kwaliteit van onderwijs is in Chili afhankelijk van waar je geboren bent en vooral van hoeveel geld je hebt. Uit een analyse van de ngo Council On Hemispheric Affairs (COHA)-onderzoeksmedewerker Andrea Arango bleek dat de restanten van het neoliberale beleid van de vroegere dictator Augusto Pinochet (1973-1990), in combinatie met faliekant afgelopen pogingen om die recht te zetten, geleid hebben tot een onderwijssysteem dat vaak winst- en marktgericht is. Onderwijs is voor het merendeel in handen van private instanties. Het Chileense onderwijs kent daardoor een enorme gelaagdheid, waarbij iemands socio-economische achtergrond diens opleidingsniveau bepaalt.
Miguel, een student maritieme biologie aan de Pontificia Universidad Catolica de Chile, getuigt: "Ik vrees voor het bedrag dat ik zal moeten betalen voor mijn studies. Mijn carrière is niet geldgericht en als ik afstudeer moet ik een enorme schuld aflossen, de prijs van een klein huis. Ik ben afkomstig uit een middenklassegezin. Als het onderwijssysteem niet verandert, blijven sociale verschillen de mensen verdelen en blijven de mogelijkheden van de lagere sociale klassen beperkt of zelfs nog verminderen."
De gebeurtenissen van 4 augustus zijn niet zo ongewoon in Chili. Het 'onderwijsconflict', zoals het genoemd wordt door de Chileense pers, is al decennia de achilleshiel van de Chileense samenleving. "Elk jaar zijn er protesten voor een rechtvaardiger onderwijssysteem," zegt student Monse Sepulveda in een artikel op Waging Nonviolence. "Dit is niet een beweging, dit is dé beweging van Chili."
Sterker dan ooit
Toch is de beweging het afgelopen jaar groter dan ooit geworden, met steun uit alle hoeken van de samenleving. Maar waarom? Inspiratie door de Arabische lente zat er ongetwijfeld voor iets tussen. Vooral het feit dat, in Chili, onderwijs een probleem is dat al heel lang aansleept en dat stilaan onhoudbaar is geworden, was bepalend. Naast de specifieke eisen in verband met onderwijs, speelde een bredere ontevredenheid over de ongelijkheid in Chili mee. Gonzalo, een student biologie aan de Pontificia Universidad Catolica de Chile: "Er is een enorme ongelijkheid in Chili, die ook op vlak van gezondheidszorg, milieu, belasting, stadsplanning en dergelijke problemen veroorzaakt in de Chileense samenleving."
Solidariteit met de betogers was ook erg belangrijk. Door de felle reactie van de politie bij de betoging, begonnen ook andere studenten zich aan te sluiten bij de beweging. "In mijn faculteit heerste er de eerste maanden van de protesten vooral onverschilligheid", getuigt economiestudent Camilo. "Die houding veranderde op 4 augustus, toen de politie erg repressief optrad en studenten tegenhield die via de Alamada, de voornaamste weg van Santiago, probeerden te vertrekken van de universiteit. Er heerste die dag chaos en overal werden jongeren aangevallen met waterkanonnen en traangas, ook al hadden ze niets met de betoging te maken. Vanaf die dag was er een mentaliteitsverandering en begonnen de meeste studenten van mijn faculteit mee te protesteren."
Volgens Monse is de studentenbeweging zo sterk geworden omdat de deelnemers ervan zes jaar geleden ook al meededen in de Pinguinrevolutie en zich gerealiseerd hebben dat de politieke stappen die daaruit voortkwamen schijnrealisaties waren, bedoeld om de manifestaties van 2006 te stoppen. Nu gaan de studenten ervoor en weigeren ze pleisteroplossingen te aanvaarden.
Dat is ook volgens de economiestudent Camilo één van de redenen waarom de beweging zo groot is geworden. De studenten zagen dat de deelnemers van de protesten niet voor 'cosmetica' gingen, maar voor echte duurzame oplossingen. Miguel voegt er nog aan toe dat sociale media en de kracht van de boodschap deze beweging zo groot hebben gemaakt.
Op straat zonder angst
Ondanks die massale mobilisatie lijkt er voorlopig weinig veranderd te zijn voor de Chileense studenten. Op wat halfslachtige voorstellen en een kabinetswissel na, is de regering niet ingegaan op de eisen van de studenten. Miguel: "Er zijn kleine dingen gebeurd, maar in werkelijkheid is er niets veranderd. Universiteiten zijn nog steeds veel duurder dan wat een gemiddelde middenklassegezin kan betalen."
Ook Maximiliano, geneeskundestudent aan de Universiteit van Valparaiso, reageert eerder sceptisch: "Ondanks de mening van velen, is volgens mij weinig of niets historisch gebeurd. Er zijn elk jaar overal betogingen, om verschillende redenen. Wat is een optocht van 200.000 mensen in een stad als Santiago, met 8 miljoen inwoners?"
Toch is Chili de afgelopen jaren veranderd volgens Gonzalo. "Het vermogen om zich met de hele natie achter één gemeenschappelijk doel te scharen was ongezien. We zijn begonnen met 1.200 studenten en op onze hoogtepunten waren we met 100 keer meer. Dat was een belangrijk signaal voor de overheid." Gonzalo sluit aan: "Gedurende het afgelopen jaar zijn de mensen hun angsten kwijtgeraakt en die attitude luidt een nieuw tijdperk in voor Chili." Die angst is een overblijfsel van het beleid van Pinochet, die erg repressief optrad bij protesten.
De 22-jarige Valentina, die voor leerkracht studeert aan de Pontificia Universidad Catolica de Chile en vorig jaar studentenvertegenwoordiger was van haar richting, ziet ook het unieke van de protesten in die collectieve opstand. "Burgers die op straat gaan om te vechten voor de belangen van anderen en zich daarbij veilig voelen, dat is iets wat we al decennia niet meer hadden gezien."
Toekomst
"Het was zomer!" antwoordt Gonzalo op de vraag waarom het leek alsof de protesten een stille dood stierven in december. In Chili, een land aan de andere kant van de evenaar, valt de winter in juli en augustus (vandaar de naam van de beweging, die toen het sterkst was). "We waren vooral uitgeput", gaat de student verder. "We waren al zo lang aan het vechten dat we even een pauze nodig hadden. De protesten gaan gewoon door!"
Dat laatste beamen de leiders van de studentenbeweging, die vanaf april nieuwe acties hebben aangekondigd. Ook Valentina is hoopvol: "De wereld is aan het ontwaken en wij als studenten moeten samen blijven vechten, want de verandering ligt in onze handen."
Op verzoek van sommige studenten werden hun namen veranderd.
© 2012 - StampMedia - Margot Cassiers
Dit artikel werd gepubliceerd door MO* - online op 16/04/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door Nieuws.be op 17/04/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 17/04/2012
