Op 4 januari is het Wereld Braille Dag. Op die dag hebben we extra aandacht voor het brailleschrift en hoe dat van grote betekenis is voor mensen met een visuele beperking. Charlotte (22) uit Antwerpen getuigt over het belang van braille voor blinden en slechtzienden.
Je bent blind sinds je geboorte. Hoe was dat als kind voor jou?
“Ik ben inderdaad blind, zonder enige lichtperceptie. Ik heb eigenlijk altijd wel goed met mijn beperking kunnen omgaan, omdat je ook niet weet wat je mist of hoe het eventueel anders zou kunnen zijn als je wel zou zien. Ik wist altijd wel dat ik anders was dan de andere kinderen op de speelplaats. Maar als kind sta je daar denk ik niet zo bij stil. Het is niet zo dat ik mij beperkt voelde in mijn doen en laten.”
“In de klas werkte ik bijvoorbeeld met een braillemachine en kreeg ik extra ondersteuning in de klas. Maar het is niet dat ik mij daaraan stoorde. Het was hoe het was. Ik leefde erg in het nu, zoals veel kinderen wel doen denk ik.”
Hoe ga je er nu mee om?
“Nu ga ik er nog steeds goed mee om. Alhoewel ik soms merk dat ik, nu ik zelfstandiger aan het worden ben, wel tegen mijn eigen grenzen durf op te botsen. Bijvoorbeeld als ik iets kwijt ben en het ligt bij wijze van spreken voor mijn neus en ik zie het niet liggen, kan ik hier soms wel heel erg gefrustreerd van raken. Ik weet immers dat het door mijn beperking komt dat ik iets niet zie liggen. Maar over het algemeen lukt het me wel en heb ik hier niet erg veel moeite mee. Natuurlijk zou ik wel eens willen dat het anders was. maar ik heb er vrede mee, omdat ik weet dat het toch niet gaat veranderen en dat is oké.”
Je bent braillist. Wil je wat meer vertellen over braille?
“Het brailleschrift is een schrift voor blinden en ernstig slechtzienden. Net zoals jullie letters hebben, hebben wij dat schrift. Het is dus aan de hand van dat schrift dat blinden leren lezen. Het bestaat uit zes of acht puntjes, telkens per twee onder elkaar. Je moet je voorstellen dat je een vakje hebt met zes bolletjes. Door combinaties te vormen van die puntjes maak je brailleletters. Met de zes puntjes kan je maar liefst 64 verschillende combinaties maken.”
Gebruik je hulpmiddelen om het lezen en schrijven van het braille gemakkelijker te maken?
“Momenteel gebruik ik een computer met een brailleleesregel. Mijn computer leest alles uit via spraaksoftware, en mijn leesregel vertaalt dat naar het brailleschrift, zodat ik het kan combineren. Als ik enkel braille zou moeten lezen, zou dat alles behoorlijk vertragen. Ik lees ook wel eens een brailleboek. Dat zijn gewoon de braillepuntjes afgedrukt op papier, net zoals een echt boek. Een brailleboek is trouwens veel groter in volume dan een gewoon leesboek, omdat braille nu eenmaal meer plaats inneemt. Een Harry Potterboek bijvoorbeeld kan bij brailleboeken wel oplopen tot vijftien à twintig banden per boek. Dat is dus niet altijd even handig.”
Wat zijn jouw herinneringen aan het leren van het brailleschrift?
“Mijn herinneringen zijn ondertussen wel al een beetje vervaagd. Ik begon rond mijn vier jaar met mijn ondersteunster die mij later ook in de klas hielp. Dit was toen allemaal nog op papier. Volgens mij is dat ondertussen ook al serieus gedigitaliseerd. Maar ik weet nog dat ik een elektrische braillemachine had, die trouwens ongelooflijk veel lawaai maakte. Alle puntjes die ik typte met die machine werden immers doorgedrukt op het brailleblad. Daarom dat je er ook voor moet zorgen dat je papier dik genoeg is.”
“Ik weet nog dat ik allemaal dezelfde tekens op mijn blad had staan en ik op zoek moest naar de letter “R” die verstopt was. Ik weet ook nog dat ik met mijn twee handen moest leren lezen maar dat ik daar als kind veel te koppig voor was. Daar draag ik nu dus nog steeds de gevolgen van. Als je met twee handen leest, kan je namelijk veel sneller lezen. Je kan met je rechterhand al de volgende regel voelen terwijl je met je linkerhand nog maar aan de eerste bent. Ik kan met mijn rechterhand helaas dus nog altijd niet goed braille lezen.”
Is er ook een aanbod voor spelletjes en dergelijke met braille?
“Ja, dat is er zeker. Bij de Brailleliga heb je bijvoorbeeld de spelotheek. Daar kan je gratis spellen uitlenen. Ze hebben ook een aanbod aan spellen die je voor jezelf en/of gezin kan aanschaffen. Er zijn nog wel organisaties die ze verkopen, maar ik vernoem graag even de Brailleliga omdat zij die spelotheek hebben.”
Kunnen personen zonder visuele beperking daar ook aan deelnemen?
“Een leuke bijkomstigheid is inderdaad dat ook mensen zonder een visuele beperking die spelletjes kunnen spelen. Ze drukken altijd de gewone letters er ook op. Zo heb ik zelf bijvoorbeeld een aangepaste Monopoly, Scrabble, speelkaarten, een aangepast Uno kaartspel en een voeldomino.”
Had je een speciale schoolloopbaan?
“Mijn lagere school heb ik in het gewoon onderwijs gedaan en mijn middelbaar tot halverwege het derde jaar. Daarna ben ik naar het bijzonder onderwijs overgeschakeld waar ik echt opengebloeid ben. Ik zat er ook op internaat, dus kon ik goed werken aan mijn zelfstandigheid. Los daarvan was de school ook echt aangepast aan mijn noden. De klassen waren kleiner, waardoor de leerkracht je echt kon ondersteunen en helpen waar nodig. Daardoor presteerde ik beter en voelde ik me naast gelukkiger op school ook beter in mijn vel.”
“Na mijn middelbaar ben ik gaan studeren aan de University Colleges Leuven-Limburg (UCLL) in Leuven. Ik heb er echt wel mijn draai gevonden, al ga ik zeker niet beweren dat alles over rozen loopt. Ik moet echt wel knokken om er te geraken. Maar ik doe mijn uiterste best en ik ben erg blij met mijn huidige studiekeuze. De vakken vind ik erg interessant wat het studeren al een stuk aantrekkelijker maakt. Ik zit ook op kot en dat gaat eigenlijk super goed. Ik heb echt een leuke groep waar ik volledig mezelf kan zijn, dus ik zit er ongelooflijk graag.”
Hoe zie je jouw toekomst?
“Na mijn studies hoop ik zeker werk te vinden, hoewel ik weet dat dat door mijn visuele beperking zeker niet makkelijk zal zijn. Het is algemeen bekend dat mensen met een beperking moeilijker werk vinden dan anderen. Ik hoop gewoon dat als ik ooit ga solliciteren de werkgevers verder kunnen kijken dan mijn beperking. Ik zou ook graag zelfstandig willen gaan wonen na mijn afstuderen. Het lijkt me echt fijn om op eigen benen te staan. En mijn kotleven is daar echt een mooie opstap voor.”
Tegen welke uitdagingen loop je aan in de maatschappij?
“Naast het werk zoeken is de weinige flexibiliteit die je hebt als je zelfstandig met het openbaar vervoer wil reizen een hele uitdaging, en dan met name de trein. Ik vermoed dat dat waarschijnlijk nog lang zo zal blijven. Bij de meeste stations ben je verplicht van 24 uur op voorhand je assistentie aan te vragen voor een overstap. Bij een veertigtal stations is het nu al drie uur, maar dan moet het een rechtstreekse lijn zijn, zonder overstap. In Nederland is het een uur op voorhand bij elk station. Waarom kan dit dan ook niet hier worden doorgevoerd? Als je bijvoorbeeld ’s ochtends zegt dat je naar zee wil, kan dat niet omdat je 24 uur op voorhand je reis moet boeken. Je kan ook niet zomaar zeggen dat je een uur later wil terugkeren, want je assistentie ligt al lang van tevoren vast. Dat voelt aan als een echte beperking.”
Welk vooroordeel tegenover personen met een visuele beperking maakt jou boos/verdrietig?
“Dat we niet goed kunnen communiceren. Als ik bijvoorbeeld met een vriendin op café ga om iets te drinken, en de ober komt naar ons tafeltje, dan is er grote kans dat hij aan mijn vriendin vraagt wat ik wil drinken en niet aan mij persoonlijk. Terwijl ik zelf ook wel gemakkelijk mijn bestelling kan plaatsen. Als ik dat dan doe worden ze vaak heel ongemakkelijk omdat ze zich dan tot mij moeten richten. Dit vind ik best jammer. Uiteraard zijn er ook mensen die zich wel meteen tot mij richten hoor. Ik moet ze natuurlijk niet allemaal over dezelfde kam scheren. Maar het overkomt me opvallend regelmatig.”
Wat zijn jouw talenten, misschien juist door je visuele beperking?
“Ik ben altijd al heel graag met muziek bezig geweest. Als kind ontwikkelde ik daardoor een absoluut gehoor. Dit wil zeggen dat als ik iets op de piano hoor, ik dat kan naspelen. Niet meteen perfect uiteraard. Misschien komt het deels door mijn visuele beperking, omdat ik alles auditief doe.”
Welke boodschap wil je meegeven aan de lezers van dit artikel?
“Kijk verder dan de persoon met de visuele beperking. Kijk naar hem of haar als persoon op zich en niet bijvoorbeeld als “die blinde”. Dan kom je al heel ver en zal dat heel erg worden geapprecieerd.”
Dit artikel werd gepubliceerd door DeWereldMorgen op 04/01/2021
