Hete Herfst: tegen élke vorm van geweld

Terwijl meer dan 120.000 betogers door de straten van Brussel trokken tegen de drastische besparingen die de regering-Michel I wil doorvoeren, zoomde het medialandschap in op rellen tussen ordetroepen en een honderdtal heethoofden. “De media springen lustig op het sensationele geweld van enkele tientallen. Ze gaan voorbij aan het minder mediagenieke geweld waartegen 120.000 mensen op straat kwamen. Hoog tijd om dat geweld onder de loep te nemen”, stelt Seppe (22) in onderstaand opiniestuk.

De betoging tegen de besparingsmaatregelen draaide afgelopen donderdag uit op een confrontatie tussen de politie en een honderdtal relschoppers. Alle Vlaamse kranten berichtten op hun voorpagina over het geweld. De Engelse krant Daily Mail ging zelf zo ver om te koppen: ‘Brussels burns as more than 100,000 protesters clash with police during march against EU austerity measures’.

De consensus in onze samenleving is dat geweld laakbaar is. “Geweld zou eigenlijk overal veroordeeld moeten worden, maar zeker in een context als deze”, reageerde vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) in Terzake op de rellen tussen politie en tientallen betogers.

Welk geweld?

Laten we even dieper ingaan op het begrip ‘geweld’. Wanneer De Croo alle geweld veroordeelt, spreekt hij over slechts één vorm, met name: subjectief geweld. Met die term verwijst Sloveens filosoof Slavoj Žižek naar de vorm van geweld die direct zichtbaar is en door een duidelijk aanwijsbare dader wordt uitgeoefend. Voorbeelden zijn terreur, moord, burgerlijke onrust of het in brand steken van een politievoertuig.

Subjectief geweld wordt ervaren als verstoring van de normale, geweldloze toestand. Dit is een ogenschijnlijk vreedzaam nulpunt, ten opzichte waarvan we bepaalde gebeurtenissen als gewelddadig bestempelen. Die ‘normale’, ‘geweldloze’ situatie is een mythe. Ze wordt ondersteund door objectief geweld. Die laatste vorm van geweld is niet direct zichtbaar of voelbaar voor de machthebbenden en rijke elite die er geen last van ondervinden.

Symbolisch en systemisch geweld

Žižek deelt objectief geweld verder op in symbolisch en systemisch geweld. Symbolisch geweld verwijst naar onze taal, die onbewust doorspekt is met relaties van onderdrukking. Courante woorden als makak, mulat, mongool, neger, ‘kutmarrokaantjes’ zijn niet enkel een interpretatie van de identiteit van bepaalde mensen of groepen van mensen: die woorden hebben ook een performatieve functie. Doordat blanke, machthebbende mensen ze onbewust gebruiken, determineren ze ook hun identiteit. Ze reproduceren en verspreiden ongelijke machtsrelaties. Die hiërarchie die inherent is aan taal, is een eerste vorm van onzichtbaar objectief geweld.

De tweede vorm, systemisch geweld, is het geheel van catastrofale gevolgen van uitbuiting en ongelijkheid dat ons politiek-economisch systeem teweegbrengt.

Žižek haalt het voorbeeld aan van een bankoverval. Dat doorbreekt de natuurlijke vreedzame toestand en breekt ook de wet. Het is een misdaad. Het oprichten van een bank daarentegen, en alle verwerpelijke praktijken in de grijze zone van het wettelijke kader, is echter geen misdaad en wordt niet als misdaad gezien. Dit systemische geweld veroorzaakte de crisis in 2008. Het treft de gewone mens die moet opdraaien voor het redden van de banken.

Een demonstrante die tennisballen gooide naar regeringsleden verwoordde treffend: “Die tennisballen doen geen pijn. Wat zij ons aandoen doet wel veel pijn. Zij die ons de duvel aandoen, dat doet de bevolking meer pijn.”

Besparingsgeweld

Vakbondsacties worden vaak negatief afgebeeld. Sommigen vinden het zelfs een gewelddadige misdaad. “Het ABVV zoekt een alibi om onze mensen te gijzelen”, stelt Karel Van Eetvelt in een reactie op deredactie.be. Wie lijdt er nu werkelijk onder het beleid van de huidige regering? En onder welk geweld?

Besparingen die de zwakke mens in de samenleving viseren doen pijn. Niet alleen de jonge werkloze, die moeite heeft om de eindjes aan elkaar te knopen, maar ook de zelfstandige lijdt. De ziekte van hij/zij die de kosten niet kan betalen, verergert door besparingen in de gezondheidszorg. Het vervangen van begeleiding voor jongeren en ouderen op zoek naar werk door controle en sanctionering, treft hen ook psychologisch. Net als het ontzeggen van steun voor kansarme leerlingen.

Dat alles doet pijn. Keer op keer te horen krijgen dat het je eigen schuld is, dat je verantwoordelijk bent voor eigen falen, terwijl sociaaleconomische redenen worden weggewuifd, is gewelddadig. Ook het lakse (niet) optreden tegen racisme is een vorm van objectief geweld. Net als uitspraken die bepaalde bevolkingsgroepen als economisch waardeloos afdoet. Dat kwetst. Als je sollicitatiebrief keer op keer in de vuilbak belandt omdat je voornaam net iets te vreemd in de oren klinkt, is het niet prettig om een Vlaams minister te horen zeggen dat racisme relatief is en gebruikt wordt om persoonlijke mislukking te excuseren.

Dat terwijl de rijke elite erop vooruitgaat. De inkomenskloof blijft groeien, er komen steeds meer miljardairs bij, grote bedrijven maken meer en meer winst en gebruiken alle mogelijke achterpoortjes om daar geen belastingen op te betalen.

Op straat tegen geweld

Donderdag kwamen tientallen duizenden mensen op straat uit angst voor geweld. Omdat ze pijn hebben, uit vrees dat ze zullen lijden in de toekomst of hun naasten zullen getroffen worden door dit gewelddadige politiek-economische systeem.

Daarom, beste media, als u zo graag geweld uitvergroot, houd dan uw vergrootglas boven de eisen van deze mensenmassa. Meer dan De Croo, zijn zij tegen élke vorm van geweld.

© 2014 – StampMedia – Seppe Malfait