Ophef! Antwerps sp.a kopman Tom Meeuws en Vlaams minister Liesbeth Homans (N-VA) hebben met elkaar geslapen. Who gives a fuck? Wel, blijkbaar een hele hoop mensen. Politici die hun vrouw of man bedriegen, het is nochtans van alle tijden. Wanneer is dat wel of niet belangrijk? Waarom komt dit nu uit? Is er op de achtergrond meer aan de hand dan op het eerste zicht lijkt?
Even een belangrijk stukje informatie: politici en journalisten samen zijn een bende kletswijven. Als je denkt dat je klasgenoten erg zijn, dit is nog wat anders. Roddels worden gretig doorverteld, liefst nog aangedikt ook. Het verhaal van Liesbeth Homans en Tom Meeuws was al lang gekend in de politieke kringen.
Het verhaal werd op 29 maart naar buiten gebracht door tijdschrift Knack. In het artikel werd een anonieme, hooggeplaatste N-VA bron geciteerd: “We hebben Liesbeth keer op keer gewaarschuwd, maar zij dacht in Tom Meeuws de liefde van haar leven gevonden te hebben. Ze dacht echt dat hij zijn gezin voor haar zou verlaten. Dat is niet gebleken, maar het is niet vergeten. Bij ons wordt inderdaad gezegd: ‘Meeuws moet kapot.’ Om wat hij Liesbeth heeft aangedaan.”
Oh, the drama! Deze smeuïge affaire krijgt Shakespeariaanse proporties. De strijd tussen sp.a en N-VA is niet politiek maar persoonlijk! Bart De Wever wil Tom Meeuws kapot! Tenminste, dat is het verhaal dat gespind werd in de pers. Maar klopt dit wel? Wat zit hier achter?
In de Belgische journalistiek worden dit soort persoonlijke verhalen gretig doorverteld aan de koffiemachine, maar niemand schrijft er over. En dat is maar goed ook. Het privé-leven van mensen gooi je niet zomaar op straat. Daar bestaan zelfs wetten over. Prof. Eva Lievens, docente mediarecht aan de UGent: “Iedereen heeft recht op privacy, ook politici. Hier wordt op toegezien door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Politici hebben echter wel een publieke functie, dus ze moeten iets meer kunnen verdragen. Als er een maatschappelijk belang kan worden aangetoond, dan mag je schrijven over zaken uit hun privé-leven.”
En wat bedoelen we met maatschappelijk belang? “Stel dat de politicus een relatie heeft die invloed heeft op de politieke functie of de politieke beslissingen die genomen worden. Dan is het relevant om dat nieuws te brengen. Je brengt bijvoorbeeld geen details over iemands seksleven, daar heeft de maatschappij geen zaken mee”, zo Prof. Lievens.
Behalve als je Donald Trump heet. In de Amerikaanse pers verscheen het verhaal dat de Russische president Vladimir Putin in het bezit zou zijn van een sekstape van de Amerikaanse president die in zijn hotelkamer toekeek hoe Russische prostituees elkaar golden showers gaven, plasseks. Putin zou Trump chanteren met de video, en zo wordt dit pikante detail uit het seksleven van de Amerikaanse president wél weer maatschappelijk relevant.
Sowieso heeft de Amerikaanse pers de gewoonte om meer over het privé-leven te berichten van politici. Pieter Knapen is secretaris-generaal en ombudsman bij de Raad voor de Journalistiek. Zij behandelen klachten van mensen wanneer die vinden dat hun privacy is geschonden door de journalistiek. Knapen: “In België hebben we de traditie om het privéleven van politici te respecteren. De Raad voor Journalistiek waakt hier ook over. We sluiten ons daar aan bij landen als Frankrijk. In Frankrijk is Mitterand beroemd geworden met zijn uitspraak ‘Et alors?’ Er is een duidelijk cultuurverschil met de Amerikaanse of Britse pers.”
'Et alors?' ('en dan?') Het was het antwoord van de toenmalige Frans president François Mitterrand toen in 1994 uitkwam dat hij een buitenechtelijke dochter had. Het leek een spontaan antwoord van een president die vond dat de pers niets te maken had met zijn privéleven. Het voorbeeld wordt vaak gebruikt om te contrasteren met die andere president, de Amerikaanse Bill Clinton. Toen zijn affaire met Monica Lewinsky uitkwam, kostte hem dat bijna zijn kop. De laisser-faire van de Fransen versus de preutsheid van de Amerikanen, journalisten werken graag met zo’n (vaak valse) tegenstellingen. Maar is het wel zo simpel?
Journalist Walter Pauli maakte voor Knack in 2013 een zorgvuldige reconstructie van het verhaal van Mitterand. Na twee ambtstermijnen van 7 jaar was Mitterand oud en aan het einde van zijn latijn. Zijn macht was afgenomen, zijn opvolgers stonden al te dringen in de coulissen. Al die jaren was zijn buitenechtelijke dochter zorgvuldig een geheim gebleven, ondanks dat erg veel journalisten en politici op de hoogte waren. Maar daar zou nu verandering in komen. Mitterand wist het zelf: “Zo zijn de media: ze respecteren de machthebbers, ze houden van hen en koesteren hen, toch zolang ze machtig zijn. Maar nu, in dit klimaat van een fin de règne, kan er meer. Binnenkort gaat er eentje durven.”
Mitterrand kwam te weten wanneer de publicatie gepland was en bereidde zich goed voor. Met het zogezegd laconieke ‘Et alors?’ haalde hij meteen de angel uit het nieuws. Walter Pauli noemt het zelf één van de mooiste PR-operaties uit de moderne politieke geschiedenis.
Terug naar Antwerpen. Na de publicatie in Knack van de affaire van Homans en Meeuws barstte er binnen de journalistieke wereld een heftige discussie los. Was dit wel opportuun om naar buiten te brengen? Wat is hier een aantoonbaar maatschappelijk belang?
Journalist Marc Van de Looverbosch reageerde boos op het VRT-nieuws : "Alsof wat in Antwerpen gebeurt alleen maar een wraakoefening is. Zelfs zonder die affaire lusten de N-VA en de sp.a elkaar rauw. Er zijn voorbeelden genoeg die de haat tussen de twee partijen illustreren. Daar nu die liefdesaffaire bovenop gooien is een brug te ver.” Koen Cornil, lector journalistiek aan AP Hogeschool, vertelt ons dat hij het daar niet mee eens is. “De onenigheid tussen N-VA en sp.a was al persoonlijk. Vanuit het N-VA kamp kwam de ene na de andere aanval richting Tom Meeuws. Dan vind ik het heel normaal dat een journalist gaat uitzoeken waar dit vandaan komt.”
Meer nog dan het gewraakte zinnetje “Tom moet kapot” valt in het verhaal van Knack de “hooggeplaatste N-VA-bron” op. Wie is dat? En wat heeft die te winnen door met Knack te praten?
Er is al veel geschreven over de teloorgang van Liesbeth Homans in de media. Zij en Bart De Wever waren ooit beste vrienden, vandaag is dat wel anders. Bart De Wever zou ontevreden zijn over haar palmares als minister. Haar dronken optreden op de nacht van de Vlaamse televisiesterren werd ook niet geapprecieerd. De pers heeft een talent voor het ruiken van zwakte. Is Liesbeth Homans net als Mitterand fin de règne? Heeft de partij besloten om haar te laten vallen? In een interview in De Morgen zei Homans in augustus 2016: “De grootste vijanden zitten in je eigen partij”.
Het is ook iets dat Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur Nieuwsblad, opviel. Zij denkt dat zowel sp.a als N-VA iets te winnen hebben bij dit verhaal. Voor N-VA is volgens haar goed dat het verhaal nu uitlekt, en niet vlak voor de verkiezingen. N-VA gokt dat de mensen dit al lang vergeten zijn tegen de verkiezingen. Op 31 maart schreef ze in het Nieuwsblad: “De N-VA kan meteen ook het hele mislukte ministerschap van Homans aan Meeuws wijten. (…) Bij de N-VA-top heeft Homans het al langer verkorven, alle solidariteitsbetuigingen ten spijt.” Volgens haar heeft de sp.a ook belang bij dit verhaal: zij hebben nu het bewijs dat er wel heel hard op de man wordt gespeeld.
Achter de schermen van de politieke partijen is de interne concurrentiestrijd moordend. In oktober 2018 zijn het lokale verkiezingen. Politici presenteren zich op een kieslijst aan de kiezer. De eerste plaatsen op de lijst zijn de besten, die worden vaak gegarandeerd verkozen. De partijtop beslist dus wie de zichtbare en goede plaatsen krijgt op de lijst. Daarom is het interne getouwtrek zo hevig. Vermoedelijk daarom werd het verhaal van Homans en Meeuws door een partijgenoot van Homans in de pers gebracht.
Maar is dat ook allemaal belangrijk? Homans heeft heel veel belangrijke bevoegdheden als minister en ook Meeuws heeft vast een interessante visie op de stad. Moet het daar niet meer over gaan? Zolang de media in beslag worden genomen door dit soort sappige verhalen blijft er weinig aandacht voor zaken waar Antwerpenaren misschien echt van wakker liggen. Het zou mooi zijn als politici niet al hun energie in politieke damage control moeten stoppen en veel meer in vooruitgang en het oplossen van problemen. De pers draagt in dit verhaal een grote verantwoordelijkheid. Ze gaan de schandalen uitsmeren, politici doen aan damage control, er blijft minder energie en tijd over voor de échte politiek, en dat verwijt de pers de politiek dan opnieuw. Het is een kat- en muisspel, met vaak alleen maar verliezers.
De partijstandpunten staan op de website van de politieke partijen. Toch is het jammer dat het debat daar niet vaker over gaat. Ongetwijfeld verschijnen in aanloop van de verkiezingen weer heel wat politici in het straatbeeld. Dan zullen ze ook met hun verkiezingsprogramma komen voor jouw gemeente. Dat is de kans om het debat meer over de inhoud te laten gaan. Wat vind jij belangrijk? Aarzel niet om je stem te laten horen!
