Eenzaamheid is een gevoel dat we niet meer kunnen wegdenken uit onze westers individualistische samenleving en een wereld die bevangen was door het coronavirus. Ondanks de negatieve connotatie, vindt filosofisch antropologe Marjan Slob dat we eenzaamheid ook moeten waarderen. “Mensen die nog nooit eenzaam zijn geweest, zijn eerlijk gezegd saaie mensen.”
Eerst en vooral is er een verschil tussen ‘zich eenzaam voelen’ en ‘alleen zijn’. Aan ‘eenzaamheid’ kleeft een negatieve connotatie, terwijl ‘alleen zijn’ tegenwoordig sterk wordt aangemoedigd. Het wordt gezien als een teken van emancipatie en onafhankelijkheid. Je moet kunnen genieten van je eigen gezelschap zonder dat je daar anderen voor nodig hebt. De Nederlandse filosofisch antropologe Marjan Slob, die met ‘De lege hemel’ een essay schreef over eenzaamheid, verklaart het onderscheid: “Alleen zijn is een fysieke status. Het is een feit dat geverifieerd kan worden, dat kan bij eenzaamheid niet. Dat ligt veel complexer.”
Sinds onze wereld geteisterd werd door een virus dat ons allemaal aanging, is het woord eenzaamheid ons allen niet onbekend. We ervoeren het allicht op een andere manier, maar de kern van wat we voelden, was wel gemeenschappelijk. Toch is het een gevoel dat we maar moeilijk onder woorden kunnen brengen. “Eenzaamheid is lijden aan een gevoeld, erkend en bij jezelf geconstateerd gebrek aan verbinding, in de brede zin een gebrek aan verbinding met de wereld. Dat kan zijn met jezelf of met andere mensen. Eenzaamheid is contact met andere mensen missen, maar het kan ook zijn dat je niet meer in contact bent met jezelf”, vat Marjan Slob samen.
Openbloeien
Steeds meer mensen durven aangeven dat ze lijden aan eenzaamheid. Door de pandemie zijn er ook al tal van campagnes opgestart en vinden steeds meer mensen de weg naar psychische zorg. Eenzaamheid lijkt soms een virus dat bestreden moet worden, maar daar maakt Marjan Slob graag een kanttekening bij.
“Ik vind het belangrijk om te zeggen dat eenzaamheid een heel menselijk gevoel is. Het geeft alleen maar aan dat je van je menselijke vermogen om over jezelf en je plek in de wereld na te denken, gebruik maakt. Dat is waardevol, maar het garandeert niet dat je het ook vindt. Het kan een tijdje mislukken en dat zorgt voor een bepaald soort lijden, maar als je niets doet, blijf je als een zombie door het leven gaan. Het riskeren van tijdelijke eenzaamheid, is ook de moed die hoort bij het leiden van een goed leven.”
Ondanks het negatieve gevoel dat eenzaamheid oproept, vindt Slob dat we het ook moeten waarderen. “Een beetje eenzaamheid is helemaal zo erg niet. Ik zeg soms ook wel eens: mensen die nooit eenzaam zijn geweest, zijn maar rare en eerlijk gezegd ook wel saaie mensen. Het maakt mensen alleen maar mooier.” De sleur, tragiek of hevige emoties en gevoelens die het leven kan brengen, bezorgt veel lijden, maar zorgt er tegelijkertijd voor dat we ons ontwikkelen en dat we kunnen openbloeien.
In beweging blijven
Als we het gevoel van eenzaamheid laten binnenkomen, is het wel belangrijk, zelfs noodzakelijk, om zowel fysiek als mentaal in beweging te blijven. “Als mensen zich niet goed voelen, hebben ze nogal snel de neiging om zich terug te trekken. Dat is prima, maar niet al te lang. Als je merkt dat je steeds meer in je schulp kruipt, dan denk ik dat het goed is om jezelf bij de haren te pakken en te zeggen: ‘Ik moet iets gaan doen, wat het ook is.’ Gewoon om ervoor te zorgen dat er weer wat wereld en zuurstof binnenkomt”, benadrukt Slob.
“Je ‘over-concentreren’ op jezelf heeft ook zijn risico’s”, vervolgt ze. “Erbij stilstaan en erover nadenken is goed, noodzakelijk zelfs om de meest mooie dingen eruit voort te laten komen, maar niet te lang en niet te veel, want dan loop je het risico om in de put van diepe eenzaamheid te vallen.”
