Sociale zekerheid kan van pas komen in alle fasen van een mensenleven. Of je er nu veel gebruik van moet maken of niet, over één ding is iedereen het eens: we zijn blij dat het er is. Eén familie, drie vrouwen en drie perspectieven op sociale zekerheid.
Imelda Heyntjens (74) is nooit echt op de sociale zekerheid moeten terugvallen. “Gelukkig maar", vertelt ze. “Ik zeg altijd: je kan er maar beter voor betalen en nooit in het ziekenhuis belanden, dan dat je zo vaak ziek bent dat je waar voor je geld krijg.”
Omdat ze niet meer werkt, heeft Imelda een groot deel van de sociale zekerheid niet meer nodig. “Op dit ogenblik is mijn pensioen voor mij het belangrijkste, maar ik heb toch graag mijn ziekte- en hospitalisatieverzekering achter de hand voor moest er nog iets met mij gebeuren.”
Sociale zekerheid ontstond pas in 1944, slechts twee jaar voor Imelda geboren werd. “Mijn ouders hebben nog een tijd gekend waarin sociale zekerheid niet bestond. Als ze naar de dokter gingen moesten ze alles zelf betalen. Maar die gingen niet zo veel naar de dokter, denk ik. Vroeger hadden mensen ook niet veel tijd om ziek te worden, want ze waren altijd aan het werk.”
"Ik zeg altijd: je kan er maar beter voor betalen en nooit in het ziekenhuis belanden, dan dat je zo vaak ziek bent dat je waar krijgt voor je geld”
Imelda en haar man waren altijd zelfstandigen op de binnenvaart. “Wij hadden ons eigen schip. Een beetje zoals een vrachtwagen, maar dan op het water.” Het werk was heel onregelmatig. “Soms is er wat minder werk, dan is er plots weer heel veel te doen. Gelukkig moet de sociale zekerheid er nooit aan te pas komen in de periodes waarop ons werk noodgedwongen stillag.”
Een jaarlijkse vakantie had Imelda als zelfstandige niet. “Daar waren we helemaal vrij in. De periodes dat er wat minder werk was, vooral in de zomer, voelden soms aan als vakantie. In die rustige periodes deden we dan het onderhoud van het schip. Het is een heel andere mentaliteit in die sector. Met zo’n schip kom je op verschillende plaatsen in West-Europa. Maar echt op reis gaan, met het vliegtuig bijvoorbeeld, was er niet bij.”
Imelda heeft de sociale nadelen van een zelfstandige aan den lijve ondervonden, maar veel last had ze er niet van. “Onze boekhouder regelde vroeger alles, dus ik heb me er nooit veel van moeten aantrekken. Ik weet wel dat wij als zelfstandigen minder kindergeld kregen dan een loontrekkende, en dat we ook voor ons pensioen zelf een mooi bedrag bijeen moesten sparen. Maar ik mag niet klagen, vind ik.”
Over het algemeen is Imelda heel tevreden over het huidige systeem. “Het is geleidelijk aan wel een beetje duurder geworden, maar dat is natuurlijk normaal. Ik schrik er soms van dat de overheid dat volhoudt. België heeft zo’n grote bevolking. En hoewel iedereen wel betaalt voor zijn of haar verzekering, toch moet hen dat toch veel meer kosten dan dat het opbrengt, niet?”
Ook Anita Van den Bossche (53), dochter van Imelda, vraagt zich soms af of de sociale spaarpot nooit leeg raakt. Zeker met de extra kosten die de overheid moet maken door de coronacrisis. “De overheid heeft al zo’n grote schuld en dan komt dit er nog eens bovenop. Ik stel me de vraag hoe ze dat allemaal zullen betalen. Ga je de gevolgen terugzien in de pensioenen? Zullen we nog langer moeten werken of krijgen we nog minder?"
"Ik denk altijd: ze moeten dat geld toch ergens terug van afpitsen. Ik stel mij daar vaak vragen bij. Ik vind het goed dat ze mensen compensaties geven voor hetgeen ze door de crisis verliezen, maar ik denk ook dat de rekening later vereffend zal moeten worden. Ik vind het dan erg voor mijn kinderen, want het is de jongere generatie die daar voor moet boeten.”
Fien Cant (21), Anita’s dochter en Imelda’s kleindochter, vindt dat niet meer dan normaal. “Wij werken voor de oudere generaties, maar die mensen hebben ook ooit voor onze generatie gewerkt. Zo werkt het systeem nu eenmaal.”
Fien zit in haar derde bachelor handelswetenschappen aan de KU Leuven. Ze maakt zich momenteel nog geen zorgen over de toekomst. “Bij mijn keuze voor de opleiding handelswetenschappen heeft werkzekerheid een grote rol gespeeld. Op de website van de universiteit stond aangegeven dat 98 procent van de afgestudeerden binnen de zes maand werk vindt. Hoewel dat niet het enige criterium was voor mijn keuze, heeft dat toch een grote rol gespeeld. Ik ben er dus vrij gerust in dat ik snel werk zal vinden. Of dat hoop ik toch.”
“Bij de keuze van mijn opleiding heeft werkzekerheid een grote rol gespeeld"
Anita werkt als verkoopster in een stoffenwinkel. “Ik heb altijd in de branche van de textiel en confectie gezeten. Daarvoor was ik patronenmaakster, waarbij ik van thuis uit kon werken.”
Dat werk deed Anita vijftien jaar lang, tot ze door economische redenen ontslagen werd. “Na mijn ontslag heb ik een jaartje thuisgezeten, maar ik kon tijdens die periode genieten van een ontslagvergoeding omdat ik zo lang in dienst geweest was. Omdat ik ouder dan 45 was en daardoor moeilijker werk zou vinden, moest ik verplicht een outplacement-cursus volgen bij Acerta. Deze cursus hielp me mijn talenten, competenties en motivatie in kaart te brengen. Mijn oude werkgever moest de kosten van die cursus volledig op zich nemen.”
Op dit moment moet Anita nog tien jaar werken vooraleer ze met pensioen kan gaan. Toch is ze er niet helemaal gerust in. “Een tijdje geleden was de pensioenleeftijd een groot discussiepunt. Ik ben bang dat er op die tien jaar tijd kan nog veel zal veranderen.”
Vanuit haar studentenperspectief zijn voor Fien studiebijlagen een onmisbaar onderdeel van de sociale zekerheid. De directe kost van een universitaire opleiding zou de overheid per student ongeveer 12.000 euro per jaar kosten. “Omdat de overheid het grootste deel van die kost op zich neemt en er ook nog extra studiebeurzen worden voorzien, krijgt iedereen de kans om te gaan studeren. Dat is heel belangrijk.”
"Maar soms is het in België iets té goed", denkt de studente. "In Nederland kunnen mensen een uitkering krijgen, maar na een tijdje daalt het bedrag dat ze ontvangen. Zo ontvangen mensen steeds minder geld, waardoor ze meer gestimuleerd worden om werk te zoeken. In België is dat anders. Uitkeringen blijven stabiel, waardoor mensen bij wijze van spreken oneindig lang gebruik kunnen maken van hun uitkering. Ik denk dat van zo’n systeem sneller misbruik gemaakt wordt.”
"Mijn man wist niet dat hij als zelfstandige recht had op een invaliditeitsuitkering"
Fien leerde de sociale zekerheid beter kennen tijdens haar opleiding. “Ik kreeg het vak ‘sociaal recht’, waar ik veel van heb opgestoken. Dit vak zouden ze in meer opleidingen moeten geven, misschien zelfs al in de middelbare school. Het is volgens mij toch echt wel de taak van de overheid om mensen goed te informeren over hun rechten en plichten. Nu is het meer van ‘trek uw plan en zoek het zelf maar uit’."
Ook wanneer ze met vriendinnen praat over haar studiebeurs, lijken ze daar niets van af te weten. “Ze weten vaak wel dat het bestaat, maar niet dat zij daarvoor in aanmerking komen. Ze komen dan totaal uit de lucht gevallen.”
Anita geeft Fien daar gelijk in, maar het geldt volgens haar niet alleen voor studietoelagen. “Mijn man is zelfstandige en legt vloeren aan. Door zijn rugproblemen kon hij zijn job niet meer uitvoeren. Hij wist niet dat hij als zelfstandige recht had op een invaliditeitsuitkering, tot ik er actief naar op zoek gegaan ben op het internet. Als ik het niet had opgezocht had hij niets gekregen. Maar ja, ze komen het je niet zelf vertellen natuurlijk.”
“Het is te hopen dat ze blijft bestaan, onze sociale zekerheid", besluit Anita. “We zijn niets anders gewoon, maar het is een droom van een sociaal systeem. Iedereen krijgt hier even veel kansen, zowel op vlak van ziekenzorg als in het onderwijs. Dat is toch echt wel bijzonder.”
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 01/05/2020
