In het Suermondt-Ludwig-Museum in Aken kun je de tentoonstelling Mooier dan de werkelijkheid – de stillevens van Balthasar van der Ast (1593/94-1657) bewonderen. Voor het eerst worden de belangrijkste werken van deze Nederlandse schilder samen tentoongesteld. Van der Ast is al lang een begrip voor kunsthistorici en -liefhebbers, maar nog steeds onbekend bij het grote publiek. Daar wil het Suermondt-Ludwig-Museum verandering in brengen.
De meesterlijke stillevens van Balthasar van der Ast (1593/94 - 1657), geliefd door menig kunstkenner, kunnen al jaren bewonderd worden in het Parijse Musée du Louvre of in de National Gallery in Londen. Toch werden zijn belangrijkste werken nog nooit eerder onder één dak tentoongesteld. Daar brengt het Suermondt-Ludwig-Museum graag verandering in. Het museum presenteert dan ook met trots de mooiste bloemen-, fruit- en schelpenstillevens van deze 17de-eeuwse schilder.
Balthasar wie?
Balthasar van der Ast was een van de meeste succesvolle stillevensschilders van zijn tijd. Hij produceerde het grootste deel van zijn oeuvre in Utrecht in de jaren twintig en dertig van de 17de eeuw. De werken van zijn leermeester en tevens schoonbroer Ambrosius Bosschaert waren zijn grootste bron van inspiratie. Naast bloemen- en fruitstillevens schilderde Van der Ast het eerste zuivere schelpenstilleven in de kunstgeschiedenis.
Niettegenstaande hij een onbekende kunstenaar was, hebben de schilderijen van Balthasar van der Ast toch een aardig prijskaartje. Zijn kostbaarste werk is zo’n 4 miljoen euro waard.
Tentoonstelling in Aken
De tentoonstelling Mooier dan de werkelijkheid is een samenwerking tussen het Suermondt-Ludwig-Museum in Aken en de Stiftung Schloss Friedenstein in Gotha. Er zijn 36 schilderijen en 12 tekeningen van de hand van Van der Ast te zien, aangevuld met vier werken van zijn leermeesters Ambrosius Bosshaert en Roelant Savery. Veel Europese musea waaronder het Amsterdamse Rijksmuseum en het Museo Thyssen-Bornesmisza in Madrid hebben hun bezittingen in bruikleen afgestaan voor deze exclusieve tentoonstelling. Dat bewijst dat de museumwereld veel belang hecht aan deze expositie.
Het selecteren en samenbrengen van de werken was echter geen gemakkelijke klus. Een groot aantal werken is verspreid onder particuliere verzamelaars. Maar liefst 16 werken uit deze tentoonstelling zijn privébezit, waaronder de toevallige vondst Tulp Zomerschoon, een exceptioneel werk volgens Peter van den Brink, museumdirecteur en Daniëlle Lokin, kunsthistorica en bezielers van deze tentoonstelling. De tulp wordt in dit schilderij uitzonderlijk maar door twee beestjes – een vlieg en een vlinder – vergezeld, terwijl Van der Ast anders kwistig met insecten omsprong.
Niet alle musea en verzamelaars wilden bezittingen in bruikleen afstaan voor deze unieke gelegenheid. Peter van den Brink had de expositie graag uitgebreider gezien, maar bekijkt de hele zaak van de positieve kant. Hij hoopt in de toekomst iets achter de hand te hebben voor volgende exposities. “Ik heb altijd geleerd dat je schulden bij andere mensen moet opbouwen, dan krijg je later meer dingen gedaan”, lacht hij.
Tulpenmanie
In de 17de eeuw ontstond in Nederland een ware tulpengekte door een plotse stijging van prijzen in de tulpenhandel. Deze bloem was in de tijd van Van der Ast, net als schelpen, een exotisch object. Door de tulpenmanie betaalde je al snel evenveel voor een tulpenbol als voor een Amsterdams grachtenpand. Daarom was de combinatie van schelpen en tulpen niet zo gek als het lijkt. Beide werden als exclusieve verzameltrofeeën beschouwd.
Wat de tulp in tegenstelling tot de schelpen nog kostbaarder maakte, was zijn korte bloeiperiode. Nadat de bloem uitgebloeid was, kon je alleen maar hopen dat je in het voorjaar geluk had en er een nieuwe tulp groeide uit dezelfde bol. Daarom maakte Van der Ast ook veel tekeningen van verschillende soorten tulpen, die als archief diende voor wanneer hij geen tulpen ter beschikking had. Enkele van deze tekeningen maken deel van de tentoonstelling.
Lente in de winter
Wat de werken van Balthasar van der Ast in zijn tijd zo succesvol maakte, was zijn veelzijdigheid in compositie en combinatie. Het samenbrengen van diverse bloemen en fruit uit verschillende seizoenen maakte zijn werken, die voornamelijk bestemd waren voor de vrije markt, heel populair. Aan het einde van zijn leven geraakt de schilder al snel in de vergetelheid en neemt een generatie van jonge schilders het over.
Met deze eerste tentoonstelling, volledig gewijd aan zijn stillevens, wil het Suermondt-Ludwig-Museum Balthasar van der Ast weer bekendmaken bij het grote publiek.
De tentoonstelling Mooier dan de werkelijkheid – de stillevens van Balthasar van der Ast (1593/94-1657) vindt plaats in het Suermondt-Ludwig-Museum in Aken loopt tot en met 5 juni 2016. In de zomer verhuist de tentoonstelling naar het Herzogliches Museum in Gotha.
© 2016 – StampMedia – Sien Wevers
