Met 'Ixcanul' won Jayro Bustamante de Grand Prix van het Film Fest Gent. Eerder ontving hij ook de Zilveren Beer op het Filmfestival van Berlijn. Onze reporter Olivier strikte de regisseur voor een gesprek met over zijn allereerste langspeelfilm, de sociale kloof in zijn geboorteland Guatemala en zijn grootste invloeden.
Bustamante is net aangekomen uit Parijs. De Guatemalteek stelde eergister de film nog voor in Londen, en morgen gaat hij alweer door naar Zwitserland. “Veel tijd voor mezelf heb ik dus nog niet gehad”, lacht de regisseur van de winnende film. “Gent is voor ons wel belangrijk, het is een goed punt om de film in Europa te verspreiden. Daarbij komt ook dat België ook een multiculturele regio is, net zoals Guatemala.”
U heeft dus nog niet van het festival kunnen genieten?
“Spijtig genoeg niet. Wel heb ik gezien dat er veel interessante films op het programma staan. Het is ook leuk om te zien dat er zo veel verschillende dingen te zien zijn, en ook dat er veel van onze distributeur (Cinéart, red.) getoond wordt.”
Hoe kijkt u zelf, als regisseur, naar films van anderen?
“De eerste keer dat ik een film bekijk, maak ik gewoon deel uit van het publiek. Als een film me echt boeit of raakt, dan ga ik wel vaak een tweede of zelfs derde keer kijken. Pas dan ga ik dieper in op hoe de film precies in elkaar zit.”
'Ixcanul' is uw eerste langspeelfilm. Hoe is dat allemaal precies in zijn werk gegaan?
“Voor mij was 'Ixcanul' een pelicula de urgencia, een film die moest gemaakt worden. Ik voelde me klaar om het verhaal te vertellen, en een poging te wagen. Wel twijfelde ik of het ging lukken. Ik was bang dat ik niet bekend genoeg was, en dat we dus het nodige geld niet gingen kunnen samenrapen. De filmindustrie is namelijk erg klein in Guatemala. Ik heb me toen geweldig voorbereid, en een heleboel mensen kunnen overtuigen om mee deze film gemaakt te krijgen.”
Wie zijn de grootste invloeden op uw werk?
“In het geval van ‘Ixcanul’ is de realiteit in Guatemala mijn grootste invloed. De film is namelijk gebaseerd op een bestaand persoon, Maria. Ik vertrok vanuit haar verhaal, om het dan uit te breiden naar een soort onderzoek van de Guatemalteekse maatschappij. In het algemeen is Terrence Malick een grote inspiratie vanwege zijn gebruik van natuurlijk licht. Net als Lucrezia Martell leg ik de nadruk op realisme, en ook bewonder ik Michael Haneke, omdat hij als geen ander de grens van melodrama kan bewandelen.”
Hoeveel van uw eigen jeugd of ervaringen zit er in 'Ixcanul' verwerkt?
“Het is absoluut geen autobiografisch verhaal, maar aan de basis ligt er een realiteit en een wereld die ik maar al te goed ken, en waarin ik toch ben opgegroeid. De meerderheid van de Guatemalteken zijn Maya’s, dus kwam ik vaak in contact met hun cultuur .”
Ze mogen dan wel een meerderheid zijn, in de film lijkt het toch dat de Mayacultuur meer aan de rand van de maatschappij leeft. Is dat een kwestie van landelijk versus stedelijk leven?
“Ik had niet de bedoeling om een etnografische film te maken, want de Maya’s wonen zowel in de stad als op het platteland. Wel is er in onze maatschappij een enorme sociale kloof tussen Maya’s en mesties (personen met een Europese vader en een Indiaanse moeder of omgekeerd, red.). Die tweede bekleden de belangrijkste posities, en discrimineren zo de Maya-bevolking. De grootste belediging bij ons is ‘indio’, indiaan dus, en dat illustreert perfect hun dagelijkse situatie. De jongere generaties proberen aan hun Maya-achtergrond te ontsnappen: ze dragen westerse kleren, spreken enkel Spaans, en distantiëren zich zo ver mogelijk van hun afkomst, en dat allemaal om aan die discriminatie te ontkomen.”
Heeft u met 'Ixcanul' dan als doel die cultuur te doen herleven?
“‘Ixcanul’ is niet bedoeld als een politiek pamflet, en ik heb zeker niet de pretentie dat ik een heel volk vertegenwoordig. Wel wil ik met 'Ixcanul' de mensen die deze cultuur hoog houden een stem geven.”
Als uw film dan internationale aandacht krijgt – het is ook de eerste Guatemalteekse film die geselecteerd wordt voor de Academy Awards – geeft dat toch een geweldig gevoel?
“Absoluut, niet alleen voor mij persoonlijk, maar ook omdat het de situatie in Guatemala onder de aandacht brengt. We hadden nooit verwacht dat ‘Ixcanul’ een internationale release zou kennen. Als de film dan draait op de grote festivals zoals Berlijn, en onderweg ook nog enkele prijzen wint, geeft dat wel blijk van een enorme waardering.”
‘Ixcanul’ komt vanaf 25 november in de zalen.
© 2015 – StampMedia/Mediaraven – Olivier Tytgat
