Waarin de auteur ingaat op de vraag, waarom het kennen van één verhaal niet bijdraagt tot een beter begrip van de wereld.
Toen ik enkele jaren geleden het boek ‘Het zijn net mensen’ van journalist Joris Luyendijk las, was er een gedachte die mij sindsdien altijd is bijgebleven: hetgeen wij ‘nieuws’ noemen, is hetgeen afwijkt van de regel, de uitzondering dus. Nu vinden wij dit doorgaans wel logisch (niemand die er bij een nieuwsbericht over een Vlaamse moordenaar plots van uitgaat dat alle Vlamingen moordenaar zijn). Toch gaan we er, als het gaat om zaken die verder van onze leefwereld staan, maar al te vaak van uit dat de nieuwsberichten die we voorgeschoteld krijgen wel degelijk representatief zijn. Vooroordelen liggen op de loer: moslims zijn terroristen, Afrika is een ‘land’ van hongersnood en aids, etc. De Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Adichie verwijst ernaar in haar speech op TED.com ‘Het gevaar van een eenzijdig verhaal’ (The danger of a single story).
De zogenaamde ’single stories’ waar Adichie over spreekt, creëren stereotypen, en “het probleem met stereotypen is niet dat ze onwaar zijn, maar wel dat ze onvolledig zijn”, aldus de schrijfster. Natuurlijk zijn er arme Afrikanen en terroristische moslims, maar het wordt gevaarlijk als we alle Afrikanen en alle moslims over dezelfde kam gaan scheren en geen verhalen te horen krijgen over ondernemende Afrikanen en vredelievende moslims. “Associeer één plaats of bevolkingsgroep steeds weer met hetzelfde verhaal, en in de ogen van het publiek wordt die plaats of bevolkingsgroep dat verhaal.” En het angstaanjagendste van alles is, hoe pijnlijk vatbaar we voor deze vooroordelen zijn.
Als we spreken over eenzijdige verhalen kunnen we niet langs de kwestie ‘macht’ heen. In een interview met Rudi Vranckx over 9/11 vraagt oorlogsjournalist Robert Fisk zich af, waarom we ons wereldbeeld - en bij uitbreiding onze geschiedenis - laten dicteren door de ‘machtshebbers’. “9/11 heeft onze wereld veranderd? Laat mij niet lachen. Ik leef vandaag in exact dezelfde wereld als die waarin ik leefde op 10 september 2001. Ik laat Bush en Bin Laden mijn wereld niet bepalen. Zij hebben niet alleen de westerse wereld van de rest gescheiden, maar daarmee miljoenen onschuldige burgers van miljoenen andere onschuldige burgers.” Of hoe het verhaal van de machthebbers (politici, legerbazen, media, …) het enige - eenzijdige - verhaal wordt. De geschiedenis wordt geschreven door de sterkste.
Is eenzijdige beeldvorming niet gewoon een onvermijdelijk kwaad? Misschien, ik ga niet beweren dat we buitenlandse berichtgeving moeten negeren omdat het alleen maar tot stereotypering leidt. Maar het degraderen tot een doorzichtige propagandatechniek waar wij al lang niet meer vatbaar voor zijn, is volgens mij zowat het gevaarlijkste wat je ermee kan doen. Een journalistiek die meer nadruk legt op duiding (de regel in plaats van de uitzondering) en zo deze eenzijdige verhalen ontmaskert, is een stap in de goede richting. Je ervan bewust zijn dat je maar al te vaak slechts één kant van het verhaal te horen krijgt is nog beter.
© 2011 – StampMedia – Jana De Poorter
Dit opiniestuk werd gepubliceerd door MO* - online op 15/11/2011
Dit opiniestuk werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 16/11/2011
