“We beschouwen vrijheid nog te vaak als vanzelfsprekend”

Merkel sprak de mensen toe in de Verzoeningskapel bij de Bernauer Strasse. Daar lag vroeger de Todesstreifen, een stuk niemandsland waar veel mensen zijn doodgeschoten door DDR-soldaten. De Duitse bondskanselier bracht er hulde. “Ik herinner aan de mensen die aan deze muur stierven terwijl ze op zoek waren naar vrijheid. Maar ook aan de 75.000 mensen die gevangen werden genomen tijdens een vluchtpoging. Ik herinner aan de mensen die repressie ondervonden omdat hun familieleden gevlucht zijn.”

Merkel, die uit de voormalige DDR komt, riep de aanwezigen op om het verleden niet te vergeten. “De muur is geschiedenis en heeft ons een les geleerd. Geen enkele muur die mensen tegenhoudt en vrijheid belemmert is zo hoog of lang dat ze niet kan worden neergehaald.”

Daar is Berlijn het vandaag collectief over eens. Iedereen is samengekomen bij de Brandenburger Tor om dit breekpunt uit de geschiedenis te herdenken. Eén van die mensen is de 29-jarige Kerstin Thomitzek uit Braunschweig. Samen met haar moeder is ze in de Duitse hoofdstad om de viering bij te wonen.

“Het is een ongelofelijk belangrijke dag voor het Duitse volk. Ik ben geboren in 1990. Voor mij is het dus normaal dat Berlijn één is. Maar voor veel landgenoten is dat niet het geval. Er zijn zoveel mensen die werden gescheiden door de Muur. Ik kan niet beschrijven hoe belangrijk het voor hen is dat we dit nooit vergeten opdat het nooit meer opnieuw gebeurt. Als ik documentaires zie over de Muur, maakt het me bang dat het zelfs ooit is kunnen voorvallen hier.”

Ook de in Oostenrijk geboren Nederlander Ludwig Willart (52) staat in de schaduw van de Branderburger Tor, zij het toevallig. ‘Ik had een tripje naar Berlijn geboekt zonder stil te staan bij alles wat hier nu gaande is. Het is wel een mooie bijkomstigheid. Ik ga er zeker van profiteren. Het is te belangrijk om links te laten liggen.”

“Als je door de stad loopt, voel je de historie”, gaat Willart verder. Je merkt in bepaalde stadsdelen dat vrijheid niet altijd zo vanzelfsprekend was. En dat is zelfs dertig jaar later nog te merken. De waarde van vrijheid kennen ze hier echt. Bij ons beschouwen we dat nog te vaak als vanzelfsprekend. Je merkt pas echt hoe belangrijk vrijheid is als je het niet meer hebt.”

“Toch zie je dat de geschiedenis zich weer aan het herhalen is. Op andere plaatsen in de wereld, maar ook in Europa. Niet iedereen heeft geleerd uit de fouten van het verleden. Kijk maar naar die schreeuwlelijken uit de Verenigde Staten en Hongarije. Soms maak ik me daar zorgen over. Ik ben blij dat we in Nederland zoveel politieke partijen hebben dat het voor één partij praktisch onmogelijk om een absolute meerderheid te halen. Als er eentje alle macht in handen krijgt, kan die veel kapot maken.”

Er wonen ook heel wat Belgen in de Duitse hoofdstad. Café-uitbater Bart Neirynck bijvoorbeeld. Hij heeft een Belgisch biercafé in het oostelijke stadsdeel. Net als Willart stelt hij dat dertig jaar na datum, Oost en West nog steeds erg verschillend zijn.

“Naast het verschil in architectuur zijn de verschillen tussen de mensen nog steeds erg voelbaar. Ik vind dat Oost-Berlijners warmere mensen zijn. Er heerst een groot samenhorigheidsgevoel. Daar heeft het muurverhaal veel mee te maken. De West-Berlijners zijn individualistischer. Ze hebben natuurlijk altijd vrijheid gekend. Ze zijn daar mee opgegroeid, net als met de ambitie om te worden wat ze willen.’

“Het onderscheid vertaalt zich ook in politieke voorkeur. In Oost-Berlijn stemmen mensen erg links.” In de Duitse hoofdstad bestaat de regerende coalitie uit de radicaal linkse Die Linke, het centrumlinkse SPD en de ecologisten van Bündnis 90/Die Grünen. “In West-Berlijn stemmen de mensen eerder liberaal en conservatief.”

“Na de val van de Muur heeft Berlijn zich echt wel getoond als een hechte, eengemaakte stad maar ondanks alles blijven er toch nog grote verschillen”, besluit Neirynck.