In Rome is een nieuwe herder gevonden. Maar of de (vooral jonge) schaapjes nog bereid zijn te volgen, in welke mate ze zich kunnen identificeren met hun leider en of er zelfs nog plaats is voor geloof in een gerationaliseerde omgeving, zijn pertinente vragen.
Jurgen Slembrouck, vrijzinnig moreel consulent aan de Universiteit Antwerpen, verwacht dat de media over twintig jaar de pausverkiezing met minstens evenveel aandacht als vandaag zullen volgen. “Hoewel onze samenleving sterk aan het seculariseren is, identificeert nog zestig tot zeventig procent van de Vlamingen zich als christen. Dat staat in schril contrast met de actieve participatie die in onze contreien rond de vijf à tien procent schommelt. Het godsidee en de waarheidsclaim van het rooms-katholicisme geraken door de opmars van de wetenschap immers uitgehold. De ruimte voor geloof wordt steeds kleiner.” Toch houdt Slembrouck er rekening mee dat we ons omwille van die identificatie ook voor een volgende paus zullen interesseren.
Reddingsboei
Geloofsgemeenschappen hebben volgens Slembrouck het ongelooflijke voordeel dat ze een antwoord op existentiële vragen bieden. “Zowel jong als oud is gefascineerd door de idee van de verlossing. Het leven na de dood oefent een enorme aantrekkingskracht op ons allen uit. Godsdiensten beloven geluk na het tranendal op aarde.” Hij ziet tevens een sterk verband tussen welvaart en secularisering. “We merken allemaal dat er door de huidige economische en ecologische onzekerheid een neiging tot radicalisering is. Het toenemende gevoel van onveiligheid doet vooral mensen in verarmde milieus naar de reddingsboei van het geloof teruggrijpen.”
Papegaaien kweken
Zelf komt Slembrouck oorspronkelijk uit een katholiek nest. “Ik heb het vrijzinnig humanisme pas tijdens mijn studies aan de UGent leren kennen. In het confessioneel vrij onderwijs worden de leerlingen vanuit een vooringenomen visie onderwezen. Door bepaalde onderwerpen eenzijdig te thematiseren krijgen jongeren niet de kans om verschillende stukjes van de levensbeschouwelijke taart te proeven. Dat staat geïnformeerd burgerschap in de weg. We moeten ons daarom de vraag durven te stellen of onderwijs de jeugd wel kritisch maakt. Kweken we jonge persoonlijkheden die met een eigen mening het leven tegemoet treden of willen we na de schooltijd papegaaien op onze samenleving loslaten?” Bijgevolg vindt Slembrouck dat onderwijs de twijfel moet stimuleren. “Laat adolescenten zelf over de waarheidsaanspraak nadenken.”
Het leven als kunstwerk
Die eenzijdige thematisering is naar Slembroucks mening ook de reden waarom jongeren zich blijvend met het rooms-katholicisme identificeren. “Vaak beseffen ze niet dat hun opvattingen over goed en kwaad door verschillende levensbeschouwingen gedeeld worden.” Hij juicht de secularisering toe omdat volgens hem elk individu dan de morele autonomie heeft om zelf invulling aan zijn leven te geven. “In een geseculariseerde maatschappij kan iedereen op zijn eigen manier het levenspad richting geluk uitstippelen.”
Slembrouck stelt daarnaast dat een God voor veel mensen valse hoop biedt. “Niet iedereen kan beantwoorden aan het ethische ideaal dat God voorschrijft. Weten dat Hij er niet is, zorgt er net voor dat de waarheidsclaims wegvallen. Dat is een bevrijdende gedachte. Zo wordt het mogelijk om het leven als een experiment, als een kunstwerk te bekijken. Het geeft je de kans om te mislukken en opnieuw te beginnen.”
Of we binnenkort massaal 'atheïsme' als geloofsovertuiging op ons Facebookprofiel zullen invullen, is koffiedik kijken. "Blijven de maatschappelijke problemen – de voedingsbodem van het geloof – onopgelost, dan lijkt het me eerder waarschijnlijk dat de menigte op het Sint-Pietersplein enkel maar zal aanzwellen.”
© 2013 – StampMedia – Laurens Soenen
