Ruim een kwart van de Vlaamse gezinnen leeft in een nieuw samengesteld gezin. Dit heeft als voordeel dat kinderen hun verjaardag en andere feestdagen twee keer kunnen vieren. Maar Nieuw Gezin Nederland (NGN), de stichting voor gezinnen met kinderen uit een vorige relatie, ziet ook een aantal valkuilen in het systeem. Onze reporter sprak hierover met een aantal jongeren in samengestelde gezinnen.
Eline (21) was veertien toen ze met haar moeder ging inwonen bij diens nieuwe vriend. Tussen Eline en de nieuwe man des huizes heeft het nooit echt geboterd. Met de eerste vaderfiguur in haar leven had Eline wel een hechte band, maar die verwaterde toen ze als zevenjarige ontdekte dat deze man niet haar biologische vader was. Haar echte biologische vader vond ze onlangs terug via het internet, maar om nu nog een nauwe band met hem op te bouwen ziet ze niet zitten.
Moeite
Tussen Eline en Eric (54) verliep het contact al sinds die beginfase heel erg stroef. “Vlak daarvoor woonde ik met mijn moeder op een appartement. We woonden er alleen en hadden zo goed als geen geld”, vertelt Eline. Op het eerste gezicht leek de verhuizing naar een nieuwe omgeving dus een frisse start voor de jonge puber. Een nieuwe school, nieuwe vrienden en thuis voortaan weer meer dan genoeg eten op tafel. Maar daar hoorde ook een nieuwe man onder hetzelfde dak bij.
“Toen ik jonger was, durfde ik wel eens een grote mond open te trekken en dat leidde tot heel explosieve situaties. Soms kwam het zelfs bijna tot fysiek contact. Naarmate ik ouder werd leerde ik zwijgen en toen ging alles echt goed tussen ons. Tot op een bepaald moment ook die bubbel gebarsten is. Ik heb het gevoel dat ik niet met hem kan samenleven. Momenteel ben ik dan ook weg van huis en woon ik even bij een goede vriend.”
Eline is inmiddels 21 en werkt hard aan haar toekomst als videograaf. Aan doorzettingsvermogen of zelfstandigheid ontbreekt het haar niet, dat heeft ze wel verworven de afgelopen jaren. Wanneer Eric op zakenreis was, verbleef ze regelmatig thuis. Maar wanneer hij naar huis terugkeerde, probeerde Eline daar zoveel mogelijk weg te blijven. Wat begon als een vlucht uit een gespannen gezinssituatie, groeide uit tot het systematisch ontwijken van haar eigen thuis.
Vaak bleef ze lange dagen weg. Dan was ze ergens bij vrienden of bezig met haar ontluikende passie voor video. Alles was op dat moment beter dan thuis ‘opgesloten’ te zitten met hem. “Dat het nooit echt geklikt heeft met de vriend van mama heeft mijn jeugd enorm beïnvloed. Ik heb het er nu nog altijd moeilijk mee. Uiteindelijk blijf ik weg bij mama, omdat ik niet met hem kan samenleven.”
Werk
Volgens Eline klikt het niet tussen haar en Eric, omdat hij op zijn werk een topfunctie heeft. “Het enige waar hij zich mee bezighield voor we kwamen inwonen, was zijn werk. Daar moest hij voortdurend bevelen geven en die eigenschap is een onderdeel van zijn karakter geworden, denk ik. Die werkethiek neemt hij in ieder geval mee naar huis”, gaat Eline verder. Ze heeft het gevoel dat ze voortdurend onder druk staat. “Wat ik ook doe, het is nooit goed voor hem. Het lijkt alsof hij altijd iets weet te vinden om over te klagen. Ga ik verder studeren, dan is het niet goed. Ga ik werken, dan is het ook niet goed.” En daar stoort Eline zich aan.
“Ik heb al vaker gedacht ‘niet zeuren, je bent mijn vader niet’, en ergens is dat een beetje bot. Ik vergeet de dingen niet die hij wél voor mij gedaan heeft. Maar in het licht van de manier waarop hij met me omgaat, stellen die dingen helaas veel minder voor.” Dat is ook niet altijd eenvoudig voor de moeder van Eline. “Mama probeert me dan te wijzen op de dingen die hij wel voor me doet, maar daarmee worden de afgelopen acht jaren vol frustraties niet meteen opgelost. Ik voel me al jarenlang gekleineerd door hem en dat verdwijnt niet zomaar.”
Toch is het meer dan twee karakters die gewoon slecht met elkaar overweg kunnen. Eric had geen kinderen van zichzelf en dan kwam er plots een puberende jongedame in huis, die duidelijk wist wat ze wou. “Ik denk dat het ook wel een belangrijke rol speelt dat hij nooit zelf kinderen heeft gehad. Hij heeft nooit echt goed geweten hoe hij met mij moest omgaan”, verklaart Eline. “Ik heb altijd gedacht dat hij gewoon geen idee had van hoe hij moest omgaan met kinderen. Maar als ik hem dan bezig zie met de kleine kinderen van zijn zus, zie ik wel een soort vaderfiguur in hem”, gaat ze verder, “maar uiteindelijk leeft hij daar niet mee onder één dak. Daar ligt het verschil volgens mij.”
Eline probeerde al haar frustraties vijf jaar geleden al eens van zich af te schrijven in een persoonlijke brief gericht aan Eric. “Ik heb hem herhaaldelijk geconfronteerd met hoe hij zich thuis gedraagt. Dan verloopt alles weer even vlot voor een week of twee, maar ik heb het gevoel dat ik nooit echt tot hem doordring. Alsof hij in zijn eigen wereld leeft en ik daar niet met hem kan communiceren.” Dat Eline momenteel uit huis is omwille van hem, lijkt ook nog steeds niet bij hem te zijn doorgedrongen. “Hij vraagt voortdurend aan mama wanneer ik terugkeer. Hij lijkt er geen flauw benul van te hebben dat hij degene is die me thuis wegjaagt. Misschien schuif ik binnenkort wel opnieuw een brief onder zijn neus.”
Afgelopen zomer trok Eline naar een meditatiekamp in Thailand. Daar werd ze, tijdens twee weken waarin verbale communicatie met anderen zo goed als volledig verboden was, plots geconfronteerd met al haar opgekropte emoties. Ze schreef voor de tweede maal een brief aan Eric waarin ze probeerde tot hem door te dringen. “Ik heb die brief al acht maanden voor hem klaarliggen. Elke keer wanneer ik besluit dat ik hem eindelijk ga voorlezen, gebeurt er weer iets waardoor ik vind dat hij die uitleg niet waard is.” Maar dat wil niet zeggen dat ze helemaal niet meer verlangt naar een dag waarop ze samen door één deur kunnen. “Het zou een hele opluchting zijn wanneer ik eindelijk het gevoel zou hebben dat hij een echte vader voor mij kan zijn.”
De definitie van een vader
“Wat is uiteindelijk de definitie van een vader?” vraagt Eline zich luidop af. “Een man die er altijd voor zijn kind is, ondanks alles. Maar dat zie je niet vaak gebeuren. Geloof me, je mag al heel blij zijn als alles in je gezin nog aan elkaar vast hangt.” Dat beseft Eline maar al te goed. Het is niet zo dat ze nooit een vaderfiguur in haar leven gekend heeft. Tot rond haar tiende verjaardag vormde ze een ‘normaal’ gezin met haar moeder en diens toenmalige partner, van wie Eline ook dacht dat hij haar biologische vader was.
Die droom stortte in toen Eline als zevenjarige haar geboorteakte in handen kreeg en ontdekte dat de man die haar al die tijd had opgevoed, niet haar bloedverwant was. “We hadden best een goede band en ik vind het moeilijk om over hem te spreken”, vertelt ze. “Maar toen ik als kind ontdekte dat hij biologisch gezien niet mijn echte vader was, veranderde er iets in mijn hoofd. Ik was nog jong en wist niet goed hoe ik ermee moest omgaan.”
Nadat haar moeder en stiefvader enkele jaren later uiteen gingen, verwaterde die hechte band dan ook. Al heeft Eline daar ondertussen wel wat spijt van. “Vorige maand liep ik even rond met de gedachte om terug contact te zoeken met hem. Maar ik vraag me af hoe dat zal overkomen. Het is best beangstigend om terug contact te zoeken na al die verstreken jaren, maar misschien doe ik het wel.”
Via Facebook ontdekte Eline onlangs dat ze ergens nog een halfbroer en halfzus heeft rondlopen. Door diezelfde broer en zus vond ze ook haar biologische vader terug en na twintig jaar stonden de twee voor het eerst oog in oog met elkaar. “Die eerste ontmoeting verliep anders dan ik verwacht had”, vertelt Eline. “Ik was heel blij en begon zelfs te wenen toen ik zijn omhelzing voelde. Maar tegelijkertijd was het ook heel vreemd, want ik had voorheen nog niet eens een beeld van hoe hij eruit zou zien.”
“Hij zoekt nu nog wel regelmatig contact via het internet, maar ik voel niet de behoefte daar veel dieper op in te gaan”, gaat ze verder. “Ik weet niet echt waarom, maar ik heb hem tot nu toe nog nooit nodig gehad en dat gaat nu niet opeens veranderen. Je kan moeilijk iemand missen die nooit echt in je leven geweest is.”
