Complottheorieën bestaan al langer dan vandaag. Maar de laatste jaren is er QAnon, een complottheorie die meer aandacht krijgt dan alle andere. Binnen die theorie worden verschillende samenzweringen samengebracht in één groot overkoepelend complot. Het begon allemaal heel klein op internetforum 4Chan, groeide verder uit tot Pizzagate en sinds de coronacrisis zijn de aanhangers van de theorie uitgegroeid tot een internationale groepering.
Volgens het Amerikaans zakentijdschrift Forbes gelooft meer dan de helft van de Amerikaanse republikeinen de QAnon-theorie. Dat is dus een heel grote groep van mensen. Maar wat is QAnon? Waarin geloven ze? Zijn ze een bedreiging voor de samenleving? Of is er geen reden tot morele paniek?
Q
De vraag is: wat is QAnon eigenlijk? Het is een complottheorie die in 2017 ontstond in de Verenigde Staten van Amerika en een grote aanhang kent bij Trumpvolgers. QAnon is dus een vrij nieuwe beweging. Volgers krijgen een vals gevoel van angst, maar ook een gevoel van ‘belang’. Al wie gelooft in QAnon ziet zichzelf als een waakzame en ‘wakkere’ burger. De term ‘The Great Awakening’ is daar een verwijzing naar.
Alles begon in 2017, toen een anoniem account een bericht plaatste op het populaire Engelstalige internetforum 4Chan. De onbekende noemt zichzelf Q. De letter ‘Q’ verwijst naar de rangorde van kennis over staatsgeheimen van de Amerikaanse overheid binnen het Departement van Energie, de zogenaamde Q Clearance Patriot. Anon is op de website een afkorting voor ‘anoniem’. Q lijkt hiermee te suggereren dat hij of zij een heel belangrijke informant uit het Witte Huis is. Q beweert geheime informatie over de Amerikaanse staat te bezitten en deelt die op websites als 4Chan en 8Chan. Sommige aanhangers geloven dat president Trump de onbekende Q is, maar daar is niet iedereen in de beweging het mee eens.
De basisidee van de theorie van QAnon is dat de wereld wordt overheerst door een groep van satanische pedofielen die het bloed van kinderen drinken om jong te blijven. Eén van de bekendste hashtags van QAnon is #savethechildren. Volgens de theorie bestaat de satanische pedofielenkring - ook bekend als de Cabal – uit verschillende bekendheden, voornamelijk politici en een aantal bekende Amerikanen en nu ook bekende Nederlanders. Slechts enkele bekendheden zouden niet tot de satanische pedofielenkring behoren. President Trump is de belangrijkste daarvan. De aanhangers van QAnon zien Trump als de redder van de wereld. Ze geloven dat Trump binnen de Amerikaanse overheid tegen de Cabal strijdt.
In ieder geval, Q haalt met zijn post de media. Voordien waren er al accounts die van een aantal gelijkaardige complotten melding maakten. Maar Q is de eerste die ook van buitenaf aandacht krijgt.
Het onverklaarbare
Bij een complottheorie gaan mensen speculeren, leggen ze bepaalde gebeurtenissen samen en gaan die vervolgens met elkaar verbinden. Het centrale idee bij een complottheorie is altijd macht. Het is een strijd van machtigen - politici, overheidsinstellingen en (rijke) bekendheden - tegen ‘machtelozen’. Er is ook altijd een ingrijpende gebeurtenis in het spel, die de overheid of meerdere machthebbers verborgen houden voor de grote massa. Dat kan gaan van ‘5G veroorzaakt het coronavirus’ tot ‘hagedismensen hebben de wereld in handen’. Het gaat dus vaak over gevaren waar mensen zich tegen zouden moeten verzetten. Complottheorieën zijn echter nooit bewezen.
Eén van de bekendste complottheorieën is de Flat Earth-theorie. De aanhangers geloven dat de wereld plat is. Ze zijn er van overtuigd dat de NASA, verschillende overheden en wetenschappers een groot complot op poten hebben gezet, om zo de waarheid te verbergen. Aanhangers van die complottheorie maken gretig gebruik van sociale media. Op Facebook zijn er verschillende groepen als Flat Earth Society, Official Flath Earth and Globe Discussion, Flat Earth versus the Globe, enzovoort. De leden bevestigen elkaar in hun overtuiging dat de aarde plat is. Daarvoor posten ze allerhande documenten en video’s waarin ze wetenschappers verkeerd interpreteren of zelfs fout citeren. Daarnaast maken ze ook eigen video’s die als bewijs moeten dienen.
Net zoals bij QAnon gaat het bij Flat Earth over mensen die vaak weinig kennis hebben over een bepaald thema, maar er toch allerlei verklaringen voor trachten te vinden. In gesprek gaan met hen is vaak moeilijk. Bij elke confrontatie met andere ideeën haken ze snel af, of grijpen ze terug naar de valsheid van een tegenbewijs zonder echt aan te tonen waarom het vals is. Ze aanvaarden bewijzen niet als ‘echte’ bewijzen.
Bij een gebeurtenis die moeilijk te verklaren is, of wanneer de officiële verklaring te eenvoudig lijkt, grijpen mensen terug naar iets dat even moeilijk of waanzinnig lijkt. Mensen brengen zo een soort magie over het onverklaarbare waardoor de wereld meer vatbaar is.
Sekskring van de Clintons
QAnon komt pas echt op gang in 2016 tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen wanneer het complot van Pizzagate ontstaat. Door de grote media-aandacht is het een trigger voor een plotse stijging in aanhangers van QAnon. Het complot kadert in de verkiezingsstrijd en richt zich voornamelijk tegen de democraten, meer specifiek tegen Barack Obama en Hillary Clinton, die op dat moment tijdens de presidentsverkiezingen tegenkandidaat is van Trump.
De aanhangers geloven dat Obama, de familie Clinton en anderen betrokken zijn bij een sekskring. Het complot is gebaseerd op een aantal via Wikileaks gelekte mails uit het Witte Huis. Daarin staan bestellingen van voornamelijk pizza’s. Volgens het complot zijn de pizzabestellingen codetaal voor de bestelling van kinderen en seks. Zo zou walnootsaus in de bestellijst verwijzen naar een interraciaal orgie. Daarnaast geloven de samenzweerders ook dat een aantal pizzaketens in Amerika kinderen vasthouden. Een aanhanger van Pizzagate gaat in december 2016 gewapend naar één van de pizzazaken. Om de kinderen uit de kelder te redden, lost hij in het restaurant verschillende geweerschoten. Uiteindelijk blijkt dat de zaak geen kelder heeft. In oktober 2017 claimen mensen op 4Chan dat Hillary Clinton gearresteerd zal worden op basis van het Pizzagate-verhaal, wat niet gebeurt. Daarnaast beweert Q dat er rellen zullen ontstaan, wat ook nooit gebeurt.
The Great Awakening
Hoewel de beweringen en de complottheorieën weerlegd kunnen worden, blijft er toch een grote groep mensen in QAnon geloven. Q heeft intussen duizenden gecodeerde ‘Q drops’ gepost die de Qanon-aanhangers stuk voor stuk decoderen. De ‘drops’ worden ook ‘breadcrumbs’ genoemd. De aanhangers die de ‘drops’ proberen te decoderen zijn de ‘bakers’. De ‘bakers’ zijn ervan overtuigd dat ze door het decoderen van de boodschappen uiteindelijk de waarheid over de Cabal zullen ontdekken, waardoor wij, de wereld, steeds dichter bij ‘The Great Awakening’ zullen komen. ‘The Great Awakening’ is het moment waarop alle mensen zullen beseffen dat de Cabal de wereld beheerst. Mensen zullen dan in opstand komen en de QAnon-volgers als helden onthalen. De aanhangers van QAnon plaatsen zichzelf als superieur boven de anderen, die ze vaak ‘sheeple’ noemen, een samentrekking van ‘sheep’ en ‘people’.
Gevaar of mafkezen?
Voor sommigen klinkt QAnon als een bezigheid van een stel mafkezen. Volgens anderen zijn ze het grote gevaar voor de huidige samenleving en onze democratie. De Amerikaanse federale politiedienst FBI noemt de Qanon-samenzweerders “extremisten die een binnenlandse terreurdreiging vormen”. De angst voor QAnon is terug te brengen tot het gevoel dat het een bedreiging vormt voor onze waarden en normen. De onzekerheid van de coronacrisis en de bijhorende lockdown zorgen er bovendien voor dat mensen sneller in de rabbitholes terecht komen. Ze gaan op zoek naar verklaringen en gaan daardoor steeds meer in complottheorieën geloven.
Bij de tegenhangers van de complottheorieën ontstaat ondertussen een soort morele paniek. Er komt een vijandige en gemediatiseerde reactie op QAnon en op de algoritmes van sociale media. De tegenhangers beschouwen die algoritmes van sociale media namelijk als een van de oorzaken van het groeiende aantal aanhangers. De algoritmes analyseren je surfgedrag en geven je meer van hetzelfde. Zo komen de samenzweerders vaak terecht in ‘internet rabbitholes’ waar ze overspoeld worden door steeds meer uitspraken en beelden die de theorie bevestigen.
Het feit dat QAnon steeds vaker in de aandacht komt, geeft de aanhangers vanuit hun tunnelvisie meer bevestiging van de juistheid van hun theorie. Zij beschouwen de media immers als handlangers van de Cabal.
De vraag is of de paniek terecht is en of QAnon effectief een bedreiging is voor de toekomst van onze democratie
Dit artikel werd gepubliceerd door DeWereldMorgen op 05/11/2020.
