Vlaamse jongeren met Marokkaanse roots hebben ontzettend weinig vertrouwen in de pers. Dat wantrouwen zorgt er onder meer voor dat jongeren zich terugplooien op hun Marokkaanse cultuur of islamitische geloof. Om te voorkomen dat deze jongeren totaal vervreemden van onze samenleving, kunnen media hun maatschappelijke taak vervullen door het wederzijds vertrouwen tussen verschillende bevolkingsgroepen te herstellen.
Anouk Torbeyns (24) is alumnus Communicatiewetenschappen. Vorige week ontving ze de VRM Thesisprijs met haar scriptie over de invloed van islam-framing op de identificatieprocessen en het nieuwsmediagebruik bij Vlaamse jongvolwassenen met een Marokkaanse achtergrond. Ze bespreekt de belangrijkste resultaten uit haar masterproef.
Onder impuls van terreuraanslagen wereldwijd staan moslimjongeren en jongeren met Marokkaanse roots in de Westerse samenleving wel vaker in het oog van een mediastorm. Denk maar aan de recente rellen in Brussel nadat de Atlas Lions zich plaatsten voor het WK voetbal in Rusland.
Jaarlijks duiken ook de discussies over het ritueel slachten of de boerkini op. De vraag of islam al dan niet compatibel is met zogenaamde Westerse waarden staat dan centraal. De vraag hoe jongeren met een Marokkaanse of islamitische achtergrond omgaan met dat soort nieuws, wordt minder vaak gesteld.
Aan de hand van diepte-interviews en een online survey werd enerzijds onderzocht welke impact islam-nieuws heeft op de manier waarop jongeren met Marokkaanse roots zich identificeren: als Belg/Vlaming, Marokkaan, moslim,…? Anderzijds werd onderzocht welke invloed die berichtgeving heeft op hun mediagebruik. De resultaten lagen lang niet altijd in lijn met de verwachtingen.
Negatieve nieuwsattitudes wekken een gevoel van discriminatie op, daardoor plooien jongeren zich eerder terug op hun etnisch-religieuze identiteit
Stigmatisering
Om te beginnen zijn de attitudes van jongeren met Marokkaanse roots tegenover nieuwsmedia zeer negatief. Eerdere studies wezen al meermaals uit dat jongeren met allochtone roots niet tevreden zijn met de manier waarop ze worden ge(re)presenteerd in media. Dat is dus niets nieuws onder de zon.
Nochtans toont recent onderzoek een positievere evolutie waarin media genuanceerder berichten over islam-gerelateerde topics. Desondanks blijven jongeren met een Marokkaanse achtergrond nog steeds achter met een gevoel van stigmatisering.
Vervolgens wekken die negatieve nieuwsattitudes een gevoel van discriminatie op. Daardoor zullen jongeren zich eerder terugplooien op hun etnisch-religieuze identiteit. Als je het gevoel hebt niet volledig te worden geaccepteerd door een groep, bijvoorbeeld door autochtone Vlamingen, ga je je vastklampen aan een andere groep waar je je wel gewaardeerd voelt. In dit geval kan dat een Marokkaanse of moslimgemeenschap zijn.
Geen of-of-verhaal
Dat jongeren zich terugplooien op hun etnische of religieuze identiteit heeft niet noodzakelijk een invloed op hun nationalistisch gevoel. Wie zich meer moslim of Marokkaan voelt, voelt zich niet per se minder Belg. Het is met andere woorden geen of-of-verhaal. Wie zich weliswaar sterk gediscrimineerd voelt, zal zich wel meer afzetten van zijn of haar Belgische identiteit.
Opvallend: ondanks hun onvrede blijven de jongeren de Vlaamse mainstream media trouw
De jongeren in deze studie uitten meermaals hun onvrede over de media. Het vertrouwen in de pers is bijzonder laag. Toch blijven ze opvallend genoeg de Vlaamse mainstream media trouw. Voor sommigen is hun ongenoegen net de reden waarom ze de media nauwlettend in het oog blijven houden. Ze willen nagaan of er geen onwaarheden worden verkondigd.
Tot slot kunnen traditionele nieuwsmedia op weinig bijval rekenen, maar vinden jongeren met Marokkaanse roots wel hun gading bij alternatieve online media. Nieuws- of blogwebsites zoals De Wereld Morgen, Kif Kif en Mvslim winnen aan populariteit. Ze bieden volgens hen een tegengewicht en een manier om via media betrokken te blijven in de samenleving.
Spiegelpaleis
Want nieuws en media spelen een belangrijke maatschappelijke rol. Ze leren ons iets over de wereld die we niet altijd met onze eigen ogen kunnen aanschouwen. Nieuws is voor velen dan ook een spiegel van de maatschappij. Onder impuls van Westerse denkkaders, intepretaties en framing is nieuws eerder een spiegelpaleis.
Nu uit deze scriptie blijkt dat jongeren met Marokkaanse roots de Vlaamse media trouw blijven, kunnen journalisten makkelijk op hun twee oren blijven slapen. Tenminste als commercieel winstbejag de enige reden is dat ze in het vak zijn gestapt. Als ze uit ideologie de journalistiek bedrijven, mogen ze wat mij betreft wat meer woelen in bed.
Nieuwsmedia kunnen bijdragen tot wederzijds vertrouwen tussen bevolkingsgroepen. Maar wat als ze het wederzijds wantrouwen alleen maar aanwakkeren?
Negatief, stigmatiserend en polariserend nieuws genereren dan wel veel ophef en clicks op korte termijn, maar lijkt weinig bij te dragen op lange termijn. De vraag rijst namelijk of negatief nieuws over jongeren met een migratieachtergrond niet net contraproductief is voor hun zogenaamde integratie.
Integratie door media
Volgens de Amerikaanse politicoloog Robert Putnam speelt nieuwsvergaring een belangrijke rol in de socialisatie van haar gebruikers. Ze leren via media iets over de sociale verhoudingen in een samenleving, een vorm van integratie dus. Nieuwsmedia kunnen zo bijdragen tot wederzijds maatschappelijk vertrouwen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Maar wat als nieuwsmedia het wederzijds wantrouwen alleen maar aanwakkeren? Dan helpen polariserende media de integratie van jongeren met Marokkaanse roots ook niet echt vooruit.
Het blijft daarom belangrijk dat verschillende bevolkingsgroepen in de samenleving zich kunnen herkennen in het nieuws. Volgens onderzoek zijn burgers die de actualiteit volgen, doorgaans beter geïnformeerd, hebben ze meer maatschappelijk vertrouwen en zijn ze actiever betrokken in de samenleving.
Het is dus essentieel dat jongeren met Marokkaanse roots zich in het nieuws kunnen herkennen, zowel wat pluralistische denkkaders als hun representatie betreft. In de hoop dat ze zich niet van media afzetten en zo zouden vervreemden van de maatschappij.
Lees hier de integrale masterproef.
StampMedia voerde eerder een onderzoek uit naar de eventuele kloof tussen stedelijke jongeren met een migratieachtergrond en de nieuwsmedia (in opdracht van mediawijs.be, Vlaams Kenniscentrum voor Mediawijsheid). Uit 'RePresent' blijkt dat jongeren met een migratieachtergrond vinden dat ze nauwelijks een stem krijgen in de nieuwsmedia. Als ze aan bod komen, is dat volgens hen vaak in een negatieve context. Vanuit hun ervaringen in de dialooggesprekken reiken jongeren en journalisten samen een aantal oplossingen aan om de representatie van de jongeren in de media te verbeteren. Bekijk hier het volledige onderzoek.
