OPINIE: Eet eens een insectenburger of kweekvlees in plaats van een entrecote

Laat ons beginnen bij het begin.  De mens is een omnivoor.  Dat leerde de meester mij op de lagere school.  En biologisch gezien heeft hij gelijk.  Wij kunnen zowel plantaardig als dierlijk voedsel eten om te overleven.  Maar, vlees eten is niet echt noodzakelijk.  We kunnen leven van planten alleen.  Het meest gezonde eetpatroon is zelfs volledig plantaardig.  Maar, onze voorouders aten toch vlees, dus kan je toch stellen dat het consumeren ervan 'natuurlijk' is?  Niet per se. Als jagers-verzamelaars aten onze voorouders juist weinig vlees. Mensen stammen af van planteneters.  Dat blijkt ook uit onze anatomie: we hebben niet de snelheid, de klauwen, het gebit noch het instinct om zonder hulpmiddelen een kip, een vis of een koe op ons bord te krijgen. “Als er iets niet natuurlijk is, dan is het de intensieve veehouderij”, aldus Willem Vermaat, dierethicus bij de Nederlandse dierenrechtenorganisatie Animal Rights. En: “Ooit zullen we dieren fokken bizar vinden”, zegt de Amerikaanse auteur Paul Shapiro, bekend van onder andere de bestseller Nooit meer slachten (Van Halewyck).

Dat brengt ons bij de ethische afweging. We weten dat de mens dierlijke producten niet nodig heeft. Kies je dan toch voor het consumeren van vlees met het bijhorende lijden en doden van dieren of kies je voor een plantaardig voedingspatroon?

Volgens het Nederlands Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zijn de cijfers in België alleszins hoopgevend, voor de dieren welteverstaan.  De vleesconsumptie gaat al een aantal jaren naar beneden. Vegetarisme en veganisme winnen aan populariteit. Zo'n zes procent van de bevolking is vegetariër, een nog grotere groep is flexitariër en is dus minstens een drietal dagen per week vegetariër.  De vegetarische levensstijl is aan een indrukwekkende opmars bezig onder jongeren. Van 12 procent in 2016 naar bijna 25 procent in 2020. En 40 procent van de Belgen heeft zich voorgenomen om meer plantaardig te gaan eten! 

Naast de ethische afweging vóór of tégen veehouderij is er het ecologische aspect. Je moet de laatste jaren op een onbewoond eiland gewoond hebben om niet op de hoogte te zijn van de klimaatproblematiek.  De uitstoot van broeikasgassen, zoals CO₂ en methaan, zorgt voor een geleidelijke opwarming van de aarde, met alle gekende gevolgen.

Ook in die problematiek is de veehouderij kop van jut. Eerst en vooral is er het methaan.  Maar liefst 1,7 miljard runderen lopen er rond op aarde. Tijdens het verteringsproces komt methaan vrij in de vorm van – jawel –  boeren en scheten. Vervolgens veroorzaakt het energieverbruik van de sector CO₂-uitstoot. En tenslotte is er een verminderde CO₂-opname wanneer bos plaats moet maken voor weilanden voor die grazers.

Britse onderzoekers besluiten hieruit dat de productie van 100 gram eiwit uit dierlijke producten gemiddeld vele malen meer uitstoot heeft dan dezelfde hoeveelheid eiwit uit plantaardige alternatieven. Een ander internationaal team wetenschappers komt volgens het wetenschappelijk tijdschrift Nature tot de conclusie dat een plantaardiger voedingspatroon met weinig (rood) vlees de uitstoot door voedselproductie ruim zou halveren.

“Hoe je het ook draait of keert: dierlijke producten zijn verantwoordelijk voor het gros van de klimaatimpact van ons voedsel”, zegt Marco Springmann, senior researcher aan het Environmental Change Institute van de University of Oxford. “Die impact verkleinen zal nodig zijn als we een kans willen maken om onder een opwarming met 2°C te blijven.”

Dus, we weten intussen dat de mens vlees niet echt nodig heeft.  We beseffen (hopelijk) ook dat dieren die vetgemest worden voor consumptie onnodig lijden tijdens hun leven. En het is duidelijk dat vleesconsumptie een aanslag is op Moeder Natuur.  Dan stoppen we toch massaal met het eten van vlees? Dat lijkt me een no-brainer! Maar er is niets dat erop wijst dat we dat ooit zullen doen.  Een mals stukje vlees is toch zo lekker, meneer. Gelukkig zijn er ook goede alternatieven…

Een eerste oplossing is het gebruik van plantaardige vleesvervangers. Voorbeelden zijn peulvruchten, tofu, seitan of quorn.  Die zijn gemakkelijk verkrijgbaar, maar bevatten vaak te veel zout.  En, toegegeven, de smaak van een échte hamburger overtreft die van een vegetarische.

Een tweede alternatief is het consumeren van insecten. Insecten hebben een vergelijkbare samenstelling als vlees en vis en zijn een goede bron van eiwitten en ijzer.  Ook is de kweek van insecten heel wat efficiënter dan de kweek van vlees. Alles bij elkaar leveren insecten voor een gelijke hoeveelheid voer ongeveer twintig keer zoveel 'vlees' als runderen. Momenteel valt de verkoop van insectenburgers nog tegen. Het probleem is een mentale kwestie in onze westerse cultuur, want in andere delen van de wereld worden volop insecten gegeten. Hopelijk zijn de geesten gerijpt tegen 2030.

Beste Bourgondiër, eten is een vorm van genot en dat wil ik u zeker niet onthouden.  Maar de huidige methodes van vleesproductie zijn ethisch en ecologisch niet meer te verantwoorden.  En u begint het te beseffen: het aantal jonge vegetariërs groeit fors.  U kan uw steentje bijdragen door geleidelijk aan (of drastisch) vlees van het menu te schrappen.  En misschien liep ik wat te hard van stapel door de toekomst van de steakhouses in vraag te stellen.  Maar één ding is zeker: in 2030 heeft u in uw favoriete restaurant de mogelijkheid om voor kweekvlees te kiezen. Gewoon doen.

De laatste mogelijkheid is kweekvlees en nee, dat is geen sciencefiction. Op moleculair niveau gaat het hier over écht vlees.  Het wordt gekweekt in een laboratorium en is afkomstig uit de stamcellen van dieren.  Het is dus exact hetzelfde vlees als wat we nu eten, maar dan zonder de nadelen. De productie ervan is nog vrij duur en er is nog wat onderzoek nodig om de smaak en textuur op punt te stellen, maar van de technologie mogen we veel verwachten.