Veel maatschappelijke spanningen komen voort uit onbegrip, schrijft Roy Van Loon. “Wie weinig weet over een andere cultuur, zal sneller geneigd zijn tot vooroordelen of wantrouwen.”
Telkens wanneer ik door de straten van Antwerpen wandel, valt het me op hoeveel deze stad te bieden heeft. Het vernieuwde Koninklijke museum voor schone kunsten (KMSKA) schittert als een monument op ’t Zuid. Ook het nabijgelegen Zuidpark biedt een aangename plek om samen te komen. Wat mij voornamelijk opvalt in de stad is de diversiteit. Mensen van uiteenlopende achtergronden en culturen leven hier samen. Dat brengt me bij een fundamentele vraag: hoe kunnen we, met al onze verschillen, werkelijk samenleven?
Gedeelde gemeenschap
Samenleven kan strikt genomen betekenen dat mensen in hetzelfde geografische gebied wonen, zonder verdere interactie. Toch vermoed ik dat het woord 'leven' iets actievers impliceert met onder andere: elkaar ontmoeten, in elkaars leven betrokken geraken en een gedeelde gemeenschap vormen. Samenleven is niet slechts naast elkaar bestaan, maar met elkaar in verbinding staan. Het is een buur die aanbelt om een dozijn eieren te lenen of samen eentje te gaan drinken op een terras – indien het onvoorspelbare weer het toelaat.
Met elkaar leven betekent juist openstaan voor nieuwe ontmoetingen en ervaringen: de Vlaming die een Turkse bakker binnenwandelt voor een lahmacun of de Ier die in een bruine kroeg een trappist bestelt
Er valt echter een cruciaal onderscheid te maken tussen naast elkaar leven en met elkaar leven. Naast elkaar leven betekent dat mensen zich beperken tot hun eigen culturele kring: de Turk die alleen naar de Turkse bakker gaat, de Ier die enkel een Irish pub bezoekt. Met elkaar leven betekent juist openstaan voor nieuwe ontmoetingen en ervaringen: de Vlaming die een Turkse bakker binnenwandelt voor een lahmacun of de Ier die in een bruine kroeg een trappist bestelt. Deze interacties zorgen juist voor meer begrip en een sterker gevoel van verbondenheid.
De rol van dialoog
Om echt met elkaar te leven, is dialoog een essentiële voorwaarde. Door met elkaar in gesprek te gaan, leren we elkaars leefwereld begrijpen en verminderen we misverstanden of conflicten. Taal speelt hierin een cruciale rol: kennis van het Nederlands opent deuren, zowel op persoonlijk als maatschappelijk vlak. Hoe beter we een gemeenschappelijke taal spreken, hoe vlotter we samenwerken en samenleven.
Veel maatschappelijke spanningen komen voort uit onbegrip. Wie weinig weet over een andere cultuur, zal sneller geneigd zijn tot vooroordelen of wantrouwen. Dat werkt negatieve houdingen in de hand en vergroot de afstand tussen verschillende groepen in de samenleving. Een oprechte dialoog kan hier verandering in brengen. Door met elkaar te praten, zien we de ander niet langer als vreemdeling, maar als medemens.
Initiatieven die interculturele samenwerking stimuleren, kunnen een krachtig sociaal bindmiddel zijn, een soort van maatschappelijke maïzena
Dialoog is een goed begin, maar we moeten verder durven denken. Echte verbinding ontstaat door samenwerking: samen dingen doen, in plaats van alleen te praten. Denk aan een buurtfeest waarbij mensen niet alleen hun eigen gerechten meebrengen, maar deze samen bereiden. De Marokkaanse buurvrouw die leert hoe ze frietjes bakt op Vlaamse wijze, terwijl de Vlaamse buurman de lekkernijen van Marokkaanse gebakjes ontdekt. Dit soort gezamenlijke activiteiten creëert niet alleen interactie, maar ook wederzijds respect en begrip.
Initiatieven die interculturele samenwerking stimuleren, kunnen een krachtig sociaal bindmiddel zijn, een soort van maatschappelijke maïzena. Denk aan gezamenlijke sportactiviteiten, buurtprojecten of culturele uitwisselingen. Dit soort projecten maakt van samenleven een actieve ervaring. Het vraagt om een collectieve inspanning, maar het brengt resultaten, namelijk een hechtere, harmonieuzere samenleving.
Een oproep tot actie
Actief samenleven is geen abstract ideaal, maar een haalbare realiteit – indien we er maar samen aan werken. Dit begint met kleine stappen: een gesprek aanknopen met een onbekende, een nieuwe winkel binnenstappen, deelnemen aan een lokaal initiatief. Elke ontmoeting draagt bij aan een sterker gevoel van gemeenschap. Of zo’n initiatief nu vanuit de overheid komt of lokaal wordt opgestart door een paar buren, het is een wezenlijk en hoognodig project. Wie zet de eerste stap? Misschien ben jij dat wel! Want samenleven doen we niet alleen, maar met elkaar.
