Nicaraguaanse bosbranden doen protesten oplaaien

Sinds 2015 is Nicaragua het veiligste land geworden in Centraal-Amerika met in 2017 maar zes moorden per 100.000 inwoners. Volgens de Nationale Politie is dat het laagste cijfer sinds 2003. “Nicaraguanen zijn zeer open en vriendelijke mensen”, vertelt Herbert Quezada. Het land heeft een veiligheidsgraad die je niet in buurlanden zoals Honduras en Costa Rica vindt.

“Misdaad is aanwezig, maar het is niet georganiseerd zoals in de buurlanden El Salvador, Guatemala of Honduras”, gaat Quezada verder. Voor de protesten startten was het land relatief veilig. De Nicaraguaanse student voegt eraan toe dat Nicaragua eerder wordt gezien als een grote stad dan als land. “Iedereen kent elkaar, wat soms wel eens grappige situaties oplevert, zoals bij mijn broer. Hij studeert nu in Duitsland en kwam daar Nicaraguanen tegen die hij persoonlijk kent.”

Niet alleen is Nicaragua het veiligste land uit de regio, het is ook na Haïti het op één na armste land van Centraal-Amerika. “Soms heb je het gevoel dat mensen een goed bestaan hebben tot je bij hen thuis aankomt en ziet dat ze in een klein huis met vijftien mensen wonen”, legt Exelmans. Voor zijn postgraduaat heeft hij een half jaar in het zuiden van Nicaragua samengewerkt met een organisatie die werkt met straatkinderen. “Pas wanneer je met mensen praat, besef je hoe diep de problemen zich manifesteren”, legt Exelmans uit.

Nicaragua is een land dat niet vaak bezocht wordt door toeristen. “Het is super goedkoop om op vakantie te gaan, en zelfs om er te gaan wonen”, zegt Exelmans. “Het heeft een kleurrijke  en dansbare cultuur. Alles beweegt en niets staat stil”, sluit hij af. 

Bosbranden

Begin april brak er een bosbrand uit in het Indio Maiz reservoir, in het zuiden . Daarop kwam er niet snel reactie van de overheid en hulp van buurland Costa Rica werd geweigerd. “Een groep studenten ging in protest, omdat ze zo snel mogelijk een oplossing wilden zien”, legt Exelmans uit. “Toen zag je dat het niet enkel ging over de bosbranden, maar over veel meer. Een algemeen ongenoegen naar de overheid toe.”

Een week nadien op 16 april voerde huidig president Daniel Ortega, die nu een derde mandaat kan uitoefenen, nieuwe maatregelen in, waarbij sociale bijdragen voor zowel de werkgever- als nemer zou stijgen. “ Zo zouden de belastingen stijgen en pensioenen dalen,” vertelt Exelmans. Volgens Quezada is het een accumulatie van gebeurtenissen die eerder plaatsnamen en een paar weken geleden een breekpunt kenden.

Studenten aan het front

Op de aangekondigde hervorming kwam er veel reactie, omdat die hervorming het gevolg was van het wanbeleid en de corruptie binnen de overheid. “Het volk wilde daar niet voor opdraaien”, zegt Exelmans. Deze protesten werden geleid door studenten die opnieuw hun ongenoegen naar de overheid toe wilden uiten. “Een vriend van me die in Nicaragua woont, merkte dat het protest voornamelijk gesteund wordt door de middenklassen en studenten”, legt Exelmans uit. De arbeidersklasse was minder zichtbaar tijdens de protesten en tijdens de gebeurtenissen die hebben geleid tot de uitbraak ervan. “Dit aspect is zeer interessant om te onderzoeken vanwaar het ongenoegen vooral komt”, voegt hij er nog aan toe.

Op 18 april hebben de Sandinisten -een politieke beweging die in 1979 het land bevrijd heeft van een dictatuur en momenteel aan de macht is- hun jeugdgroepen opgeroepen om te protesteren tegen de manifestanten. Die jeugdgroepen bevatten jongeren uit de armere bevolkingsgroepen die worden ingezet als knokploegen. “Ze weten niet exact wat er aan de hand is en worden opgetrommeld om deel te nemen aan deze tegenprotesten”, legt Exelmans uit.

Tijdens die tegenprotesten vielen er gewonden en slachtoffers. Het nieuws nadien werd sneller opgepikt. “De overheid deed hard haar best om alles streng te censureren. De pers werd bedreigd of gemanipuleerd, en journalisten werden gewelddadig behandeld door zowel de knokploegen als de politie, die de knokploegen in bescherming neemt. De studenten en anderen stonden weerloos.” Vier dagen later, op 22 april, besloot president Daniel Ortega om de sociale hervormingen te annuleren.

Quezada vervolgt: “De protesten doen me wat, omdat een deel van mijn familie -mijn moeder, broers, grootmoeder en zus- daar woont en zelf niets kan doen.” Toen de protesten net uitbraken werd bijna alles ‘on hold’ gezet: scholen werden gesloten en supermarkten werden leeggehaald of hadden bijna niets over. Quezada hoopte dat hij erbij kon zijn om zijn vrienden te steunen en helpen. “Ik heb schrik om op een dag mijn gsm aan te zetten en een bericht te krijgen dat één van mijn vrienden is omgekomen”, vertelt hij.

Een paar weken na de protesten is de gewelddadige situatie deels gekalmeerd, maar de gewonden en slachtoffers van het protest zullen niet snel vergeten worden. “Het bloed kleeft aan de handen van de overheid en ik denk dat het daardoor heel moeilijk zal zijn om de politieke stabiliteit te behouden. De overheid heeft zeer slecht gereageerd op het nieuws van de slachtoffers, bijna apathisch. Daarom denk ik dat het een hele uitdaging gaat worden”, zegt Exelmans.

Verspreiden van nieuws

“Veel Nicaraguanen vertellen dat ze elke keer weer moeten strijden voor hun democratische rechten, en de democratie en elke keer wordt het hen weer ontnomen”, zegt Exelmans. De international druk op de situatie in het land was vrij laag, wat veel verontwaardiging uitlokte. Volgens Exelmans mag er wat meer internationale druk gezet worden.

“Uiteraard mag je een land ook niet binnenvallen. Dat is zeker niet de bedoeling. Maar je stem verheffen als internationale gemeenschap is in zo’n situatie niet verkeerd, zeker als mensenrechten geschonden worden. Ook als je geen deel uitmaakt van dat land heb je het recht om te reageren”, zegt hij. “Ik ben geen Nicaraguaan, maar ik doe mijn best om het zoveel mogelijk in de media te krijgen of om ten minste het verhaal te verspreiden, zodat mensen weten er aan de hand is.”

De mensen van het armere deel van de bevolking bleven eerder op de achtergrond. Door hun beperkte toegang tot betrouwbare informatie, krijgen ze een vervormd beeld van wat er precies aan de hand is. “Dat is een interessante link naar het feit dat er weinig armere klassen buiten kwamen tijdens de protesten. Ze wisten initieel gewoon niet wat er precies aan de hand was”, zegt Exelmans. Daardoor kan de overheid gemakkelijk die bevolkingsgroep beïnvloeden. “Als je moet zorgen dat je kinderen bonen en rijst op hun bord krijgen, dan ben je niet bezig met je democratische rechten”, zegt Exelmans. “Dat is ergens gevaarlijk, want een scheiding tussen studenten, middenklasse en de lagere klassen kan ontstaan. Als die splitsing ontstaat, komt er een kloof waar de overheid misbruik van kan maken.” Omdat velen onder hen geen formele jobs kunnen uitvoeren, zou de sociale hervorming voor hen weinig tot geen impact hebben. “Waarom moeten zij dan protesteren als zij overdag even goed moet zorgen dat er voedsel voor de kinderen is?”, vervolledigt Exelmans.

Ortega en de Árboles de la Vida

Daniel Ortega, die sinds 2007 de huidige president van Nicaragua is, heeft in 2014 de constitutie aangepast, waardoor elke Nicaraguaanse president voor een onbeperkt aantal keren zijn of haar mandaat kan uitvoeren. Dat geeft hem de mogelijkheid om zijn mandaat voor een derde keer te beoefenen.

Daarbovenop is zijn vrouw, Rosario Murillo, de vicepresident.

Quezada gaat verder: “Dat maakt dat de macht binnen een kleine cirkel kan blijven. Door de Sandinisten was het land verlost van een dictatuur. Maar nu is het net die partij die heel dictatoriaal is geworden onder leiding van Ortega, en zijn vrouw en zoon.” “De partij die vroeger stond voor waarden als vrijheid en gelijkheid, keert zich tegen het volk”, legt Exelmans uit. Het vertrouwen in hem blijft dalen en dat binnen verschillende lagen van de bevolking. “Nu moet Ortega bescherming en hulp vragen aan anderen om zijn plannen te kunnen waarmaken”, vertelt Quezada. “De band is gebroken. Alle gebeurtenissen hebben zich opgestapeld tot op het punt dat de maat vol zat.”

Over heel het land vind je in totaal zo’n 140 ‘Árboles de la Vida’. “De metalen bomen, die met behulp van Ortega’s bedrijven werden neergepoot, staan symbool voor de overheid en vind je overal”, legt Quezada uit. “Nu zijn er mensen die massaal de bomen neerhalen als reactie op het wanbeleid van de overheid.” Tijdens de protesten in april zijn er 84 slachtoffers gevallen en meer dan 400 gewonden. “Het vuur brandt nog, maar is jammer genoeg niet fel genoeg om de overheid te dwingen om hun dictatoriale stoel te verlaten’, sluit Exelmans af.