Een op drie Belgen kampt met psychische stoornissen. Ondanks dat hallucinante cijfer zijn veel mensen te beschaamd om hulp te zoeken. Leslie Hodge, VRT- journaliste en zelfstandig psychologe, tekende de getuigenissen op van tien Bekende Vlamingen en hun psychische stoornissen. Met haar boek ‘Verborgen Kopzorgen’ hoopt ze het taboe te doorbreken.
Angststoornissen, depressie, middelenmisbruik, ADHD, volgens Leslie Hodge zijn dit de stoornissen die het vaakst voorkomen bij mensen met psychische problemen. En zo lopen er veel rond. Uit de nationale Gezondheidsenquête van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid uit 2013, bleek dat een op drie Belgen psychische problemen hebben. Hodge wil die groep een gezicht geven en bundelt in haar boek ‘Verborgen Kopzorgen’ de getuigenissen van tien Bekende Vlamingen.
Jouw gesprekspartners praatten openlijk over hun stoornissen terwijl heel Vlaanderen kan meelezen. Ik kan me voorstellen dat die blootstelling toch een barrière opwierp.
Leslie Hodge: “Ik sprak die personen aan als psychologe, maar uiteraard ook als journaliste. Dus ja, sommigen van hen waren in het begin wat op hun hoede. Jeroen Perceval, die met middelenmisbruik kampte , had bijvoorbeeld wel wat bedenktijd nodig. En er waren ook mensen die het gesprek hebben geweigerd.”
“Ik was niet uit op een sensatiestuk dat mijn gesprekspartners in een verkeerd daglicht zou stellen en dat moesten ze inzien. Het boek wil het hele taboe rond psychische problemen helpen opheffen. Net daarom was het noodzakelijk dat de geïnterviewden zich eerlijk opstelden. Enkel op die manier konden ze een voorbeeld stellen voor anderen. Uiteindelijk stemde Jeroen Perceval in : ‘Mij lukt het nu al twaalf jaar om clean te blijven. Als ik ook maar één persoon kan doen inzien dat die dat ook kan, dan is mijn plicht vervuld’.”
Een stoornis én een boeiende job
Hoe komt het dat er vandaag nog steeds een taboe kleeft aan psychische stoornissen?
Hodge: “Er hangt een sluier van schaamte over mensen met psychische problemen; alsof je als ouder, geliefde of gewoon als jezelf hebt gefaald. Die schaamte is voor een deel te wijten aan de beeldvorming in de media.ls je in de kranten leest over een persoon met een psychische stoornis, is dat bijna altijd in een context van geweld, misbruik of een ander onrecht. Ook op tv of in films krijg je weinig genuanceerde beelden te zien . Dat alles heeft een niet te onderschatten impact op de manier waarop mensen psychische problematiek ervaren. Het vormt een remming die sommigen tegenhoudt de stap te zetten naar erkende hulp.”
Nochtans wijst onderzoek uit dat een op drie Belgen ooit met psychische problemen te kampen krijgt.
Hodge: “Het toont aan dat psychische problemen absoluut niet in de marge van onze maatschappij leven. Ik vind het bijna absurd dat daar nog steeds zo’n stigma aan vasthangt. Het zorgt voor heel wat onwetendheid. Mensen denken dat, wanneer ze een psychische stoornis blijken te hebben, hun hele leven voorbij is. Terwijl zo’n vaststelling betekent dat je zicht krijgt op je eigen zwaktes en dat het een nieuw begin kan zijn. Dat hoorde ik ook van de tien Bekende Vlamingen die ik sprak: ondanks hun worsteling hebben zij nog steeds een boeiende, uitdagende job en een positieve kijk op zichzelf.”
Volgens hetzelfde rapport blijkt het cijfer nog te stijgen. Vooral bij jongeren komen psychische stoornissen vaker voor. Aan wat schrijf je die stijging toe?
Hodge: “Het valt niet eenvoudig te verklaren, maar de cijfers liegen er inderdaad niet om: bijna 40 procent van de meisjes tussen 15 en 24 geeft aan af en toe psychische problemen te hebben. Daar zijn een aantal hypotheses voor. Een eerste is dat de maatschappij individualiseert. mensen plooien vaker terug op zichzelf hun sociaal netwerk verkleint. . Ook moeten we met z’n allen meer presteren. Succesverhalen, die tijdschriften en de televisie tonen , geven mee dat alles kan en alles mogelijk is. Bereik je niet de top, dan is het vooral je eigen schuld. Je moet harder en flexibeler werken en dan trekken de sociale media aan je mouw, want het is al een tijd geleden dat je een feest- of vakantiefoto postte. Negatieve zaken krijgen het daglicht niet te zien, waardoor je de indruk krijgt de enige te zijn bij wie niet alles van een leien dakje loopt.”
Cloud en crossfit
Je bent journaliste, hebt als psychologe een eigen praktijk en een vrijwilligersjob bij TEJO, én je hebt net een boek in de rekken. Ik kan me voorstellen dat je eigen mentale balans af en toe zwaar onder druk komt te staan.
Hodge (lacht): “Het komt nu allemaal wat samen, ja.”
Hoe behoud je jezelf?
Hodge: “Ik ga nog steeds drie à vier keer per week sporten. Zeker na een lange dag kan ik er enorm naar uitkijken om anderhalf uur af te zien in de les crossfit. Zweten om mijn hoofd leeg te maken, ik heb dat echt nodig. In die lessen zou ik zelfs niet kúnnen denken - het enige waar je dan mee bezig bent, is: hoe overleef ik dit anderhalf uur?” (lacht)
Denk je dat het moeilijker is geworden om gezond en gebalanceerd in het leven te staan?
Hodge: “Onlangs las ik een onderzoek van de VUB waarin werd aangetoond dat Belgen hun tijdsbesteding min of meer gelijk is gebleven. Toch denk ik niet dat het er makkelijker op is geworden.”
Omdat deze samenleving ons meer dan vroeger dwingt om alles sneller, beter en met minder middelen te doen?
Hodge (denkt): “Ik ondervind zelf wel dat er meer flexibiliteit wordt verwacht. Nieuwe technologie maakt het mogelijk om 24 op 24 mails binnen te krijgen en te beantwoorden, om van thuis uit op de server in te loggen, bestanden te annoteren, enzovoort. Dat kan het een en ander vergemakkelijken, maar toch mag werken buiten je normale werkkader niet de norm worden. Als werk in de privésfeer overvloeit, wordt het moeilijk om grenzen te trekken. Ik hoor wel dat sommige werkgevers die flexibiliteit aan het terugschroeven zijn. Zo zijn er bedrijven waar na 18u alle werkmails worden vastgehouden in het postvak uit tot 8u ’s anderendaags. Een interessant idee.”
De kracht van imperfectie
Hoe goed doet de overheid haar werk? Ik herinner me geen sensibiliseringscampagnes, en er blijkt een gapend tekort aan infrastructuur, personeel en middelen.
Hodge: “Het is gemakkelijk om met de vinger te wijzen. Met dit boek wil ik in de eerste plaats bereiken dat deze samenleving haar gedachten over psychische stoornissen bijstelt. Er vaker en opener over praten kan al heel wat problemen helpen voorkomen.”
Hoe benader je een collega die geworsteld heeft met een burn-out? Volstaat het hier om te zeggen: doe gewoon zoals je daarvoor deed?
Hodge: “Luister en toon begrip. Rond het probleem heen fietsen is sowieso niet de way to go. Kathy Pauwels zegt daarover in het boek het volgende: ‘als je thuis zit omdat je een been brak, krijg je kaartjes, bezoek en wat nog. Maar als je thuiszit voor een burn-out, dan krijg je niets. Mensen weten niet goed wat te sturen of te zeggen, dus doen ze maar gewoon niets.’ Da’s heel jammer voor de thuiszitter.”
Wat is de kracht van imperfectie?
Hodge: “Otto-Jan Ham wist dat mooi te verwoorden. Hij is zijn angststoornissen gaan zien als iets wat hem verrijkt en maakt tot wie hij is. En dat is: een allesbehalve perfect, maar wel uniek individu."
© 2015 – StampMedia - tekst: Peter Vanwijnsberghe, foto: Liesbeth Knaeps
