Hippe koffiebars met kartonnen rietjes en organische bonen, bakfietsen, chocoladepasta zonder palmolie en hybride auto’s: de groene markt is alomtegenwoordig en verscheiden. Maar wie zijn de milieubewuste consumenten in deze markt? En welke symbolische waarde hechten we hieraan als samenleving? Milieusocioloog Robbe Geerts (Universiteit van Antwerpen) tracht op deze twee vragen een antwoord te bieden met zijn doctoraat naar sociale klassenverschillen in milieubewust gedrag. “Wij hebben een vrij simplistisch beeld over milieugedrag. We denken hierbij vaak aan een hoogopgeleide middenklasse, maar dat klopt niet volledig.”
Volgens milieusocioloog Robbe Geerts (Universiteit van Antwerpen) is er een grote paradox gelegen in het vraagstuk rond milieugedrag en sociale klassen. “Het is vaak de hoogopgeleide middenklasse die aanzien wordt als duurzame klasse, terwijl mensen in armoede de kleinste ecologische voetafdruk hebben.”
De zuinigheid van deze laatsten zien we soms louter als financiële noodzaak, maar de vermeende ontkoppeling tussen dit sobere gedrag en milieubewustzijn is niet helemaal terecht. “Uit interviews blijkt dat mensen in armoede zich wel degelijk bewust zijn van de klimaatproblematiek en hun positieve impact hierop”, vertelt Geerts. Het probleem is dat “milieubewustzijn tegenwoordig met een zekere morele status gepaard gaat en dat het gedrag van mensen in armoede deze erkenning en status minder verkrijgen in vergelijking met de hogere klassen.”
Rechtvaardige klimaattransitie
Als samenleving dienen we het rechtvaardige karakter van deze paradox kritisch in vraag te stellen, vindt Geerts. “De groene markt is een oplossing op maat van de middenklasse waarbij het ook deze klasse is die veel zeggenschap heeft in en weegt op het beleid”, haalt hij aan. “Zo krijg je oplossingen die op maat zijn van mensen die oplossingen kunnen voorstellen.”
Denk maar aan zonnepanelen, subsidies voor energiezuinige renovaties en elektrische bedrijfswagens. Hierin schuilt volgens de milieusocioloog het gevaar dat velen buiten de beleidskeuzes vallen, wat vaak de meest kwetsbaren in een samenleving zijn. Het zijn immers mensen in armoede die in vochtige, slecht geïsoleerde woningen verblijven. Dit kan leiden tot frustraties bij deze doelgroep.
“Degenen die ik interviewde, koesterden vaak een gevoel van machteloosheid omdat ze niet mee konden in de transitie, maar ook niet werden betrokken”, luidt het. Daarom is volgens Geerts een inclusief participatief klimaatbeleid nodig. “De discussie gaat over hoe die klimaattransitie eruit dient te zien en we moeten hopen dat die rechtvaardig is. Zowel uit moreel als effectief standpunt: wanneer we mensen uitsluiten, gaat dit ook ten koste van het klimaat.”
“Achter biologisch kopen zitten waarden als ‘gezondheid’ en ‘lokaal kopen’. Hierover zijn we ons echter niet altijd bewust” – Robbe Geerts (milieusocioloog UA)
Het ene milieubewuste gedrag is het andere niet
Waarom leeft de één milieubewuster dan de ander? Zijn we ons daar überhaupt bewust van? Het gestelde gedrag komt voort uit een hele cluster aan betekenissen, vertelt de doctorandus van de UA. Hierbij neemt hij fietsen als voorbeeld: “Sommigen fietsen naar het werk voor het milieu. Anderen zien het ook als ontspanning in combinatie met het luisteren van een podcast via een Spotify-abonnement. Het helpt ook als je een elektrische fiets hebt.”
Dit is volgens Robbe Geerts niet voor iedereen zo. “Je zou misschien minder fietsen als je een slechte fiets hebt, of de hele dag staand heb moeten werken.” Verschillende keuzes worden gedreven door verschillende betekenissen, stelt Geerts. “Achter biologisch kopen zitten waarden als ‘gezondheid’ en ‘lokaal kopen’. Hierover zijn we ons echter niet altijd bewust.”
Zo kan je zien dat milieubewust gedrag heel uiteenlopende betekenissen kan hebben voor verschillende sociale groepen. “Het is belangrijk om dit te erkennen in de zoektocht naar oplossingen voor de klimaatproblematiek”, besluit Geerts.
Volgende keer gaat Lobke Van Ryckeghem in sociodialoog over genitale verminking.
Lees hier de andere afleveringen in de reeks 'De Sociodialoog'.
