De Fluwelen Revolutie in Armenië: een getuigenis

Toen ik in februari Armenië verliet, wees niets er op dat er iets op til was. Mensen leefden hun ellendige leven, het kwam zelfs niet bij hen op dat er ooit nog iets ten goede zou veranderen.

Ik was 2,5 maand stage aan het lopen in België. Plotseling zag ik bij het scrollen van mijn Facebook-nieuwsfeed een aantal berichten over protesten in Armenië. Ik nam het niet serieus, omdat een paar van mijn vrienden altijd deelnemen aan alle mogelijke protesten in het land, dus ik dacht dat het hier ging om hun gewone acties.

Grootmoeder in actie

De dag erna belde ik mijn familie en ik kwam te weten dat er iets veel ernstiger aan de hand was dan gewone protesten van jonge mensen. De straten waren geblokkeerd, er waren stakingen op scholen, universiteiten en bedrijven, honderdduizenden mensen gingen de straat op.

Mijn familie had nooit deelgenomen aan dit soort protesten, omdat mijn twee ooms bij de politie werken. Ze werden voortdurend aangemaand om de monden van hun familieleden te snoeren, anders werden ze ontslagen.

Ik had een gesprek met mijn grootmoeder (de moeder van mijn ooms die bij de politie werken). Ze vertelde me dat mijn grootvader eraan meedeed en dat ze dat ook van plan was. Ik was geschokt. Het was duidelijk dat er iets groots stond te gebeuren.

USSR

Voordat ik verderga met mijn verhaal, probeer ik een korte inleiding te schetsen over de politieke situatie in Armenië voor de recente gebeurtenissen. 55 jaar (1936-1991) maakte Armenië deel uit van de USSR. Vanaf 1988 begonnen de massale protesten tegen het systeem. De mensen wilden onafhankelijkheid.

Het idee verspreidde zich en het gebeurde ook écht: Armenië werd onafhankelijk in 1991. Van 1992-1994 was Azerbeidzjan in oorlog. Dat was (en is eigenlijk nog steeds) een territoriumconflict over Nagorno-Karabach, een land voor een groot deel bewoond door autochtone Armeense mensen.

In die periode zat Armenië in een ellendige economische situatie. Er was geen elektriciteit, gas en voedsel. Mensen overleefden nauwelijks. Velen van hen verlieten het land als het kleinste kansje zich aandiende. Mensen noemen deze periode ‘Donkere en Koude Tijden’.

In 1998 na het aftreden van de president Levon Ter-Petrosyan kwam een nieuwe regering aan de macht. Sinds 1998 is in Armenië de Republikeinse partij aan de macht, geleid door Serzh Sargsyan. Gedurende deze twintig jaar veranderde er in het land niets in positieve zin. Armoede, werkloosheid en emigratie namen spectaculair toe.

Het nieuws van de verkiezing van Serzh Sargsyan als president in 2008 was het startsein voor een nieuwe golf van massale protesten. Honderdduizenden mensen trokken de straat op, een chaotische situatie ontstond in heel het land.

Onder druk van de regering werd de politie gedwongen om tegen hun eigen landgenoten te vechten. De regering gebruikte alle mogelijke middelen om de protesten een halt toe te roepen. De organisatoren van de protesten probeerden geweld te weren, maar uiteindelijk stierven tien mensen tijdens deze periode. Veel mensen raakten gewond, werden gearresteerd en sommigen werden ook gevangengezet.

Een gecontesteerd referendum uit 2015 over een pakket grondwetswijzigingen veranderde de bestuursvorm van het land van een semi-presidentiële naar een parlementaire staatsvorm. In die tijd vreesden de tegenstanders van deze hervormingen dat ze bedoeld waren om Serzh Sargsyans greep op de macht te verzekeren.

In de maanden voorafgaand aan het referendum had Sargsyan verklaard dat hij geen nieuwe termijn als president ambieerde, maar de Republikeinse Partij verklaarde herhaaldelijk dat er geen betere kandidaat was om Armenië te leiden.

Tocht door Armenië

Net voor de parlementaire stemming op 17 april 2018 voor de verkiezing van de nieuwe premier, gingen Armeniërs opnieuw de straat op om te protesteren.

Enkele honderden mensen onder leiding van Nikol Pashinyan begonnen een tocht vanuit Gyumri (de tweede grote stad in Armenië) en ze bereikten op 13 april hoofdstad Yerevan. Na een paar dagen sloten steeds meer mensen zich bij de beweging aan. Al snel werden alle hoofdstraten, lanen en bruggen geblokkeerd, het verkeer werd tegengehouden.

Op de dag van de verkiezingen op 17 april begon de bevolking vanaf de vroege ochtend met acties van vreedzame ongehoorzaamheid. Overdag gingen burgers steeds meer de straat op, dus 's avonds waren vele hoofdstraten vol met mensen. Maar het resultaat van de verkiezingen was niet wat de mensen verwachtten. Het parlement koos Serzh Sargsyan.

Massale protesten in de daaropvolgende dagen volgden snel. Het besef dat deze protesten elke dag krachtiger werden, leidde de regering ertoe om de mensen te gaan uitdagen en te manipuleren. De overheid zette politieagenten in, vermomd als burgers. Ze verschenen in het straatbeeld en traden hardhandig op tegen vreedzame demonstranten.

Mensen waren zich bewust van dit plan, dus probeerden ze geduldig te zijn en niet in te gaan op deze provocaties. En het lukte hun, omdat het idee van de hele beweging was om de revolutie ‘vredelievend, liefdevol en solidair’ te maken.

Op 21 april maakte de leider van de beweging Nikol Pashinyan bekend dat hij was uitgenodigd om Serzh Sargsyan te ontmoeten. Op 22 april hadden beiden een open vergadering in aanwezigheid van journalisten.

De vergadering duurde slechts vijf minuten. Serzh Sargsyan wilde zelfs niets bespreken, hij herinnerde alleen maar aan de gebeurtenissen van 1 maart 2008 en zei dat mensen uit die gebeurtenissen hun conclusies moesten trekken. Dat klonk dus als… intimidatie.

Na de bijeenkomst voegde Nikol Pashinyan zich bij de mensen. Zij gingen door met hun vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid. Binnen enkele uren begon de politie vreedzame demonstranten te arresteren, onder wie Nikol Pashinyan.

Na de incidenten in Yerevan, Gyumri, Vanadzor en andere steden en dorpen werden de protestacties hervat. Honderden burgers werden afgevoerd naar politiebureaus in Armenië. Protesterende burgers in verschillende vestigingen namen overdag deel aan duizenden protestmarsen; straten en wegen werden geblokkeerd.

In de namiddag kwamen honderden demonstranten uit de regio’s van Armenië in Jerevan aan. ’s Avonds vonden duizenden betogingen in Yerevan en andere grote steden plaats. Meer dan 160.000 burgers namen deel aan de betoging op het plein van de Republiek van Jerevan.

De overheid was daar niet op berekend. Door Nikol Pashinyan te arresteren, dachten ze de beweging te kunnen stoppen. Ze konden zich niet inbeelden dat mensen zouden blijven vechten voor hun vrijheid, zelfs zonder een leider.

Het belangrijkste wat Pashinyan in de geest van de mensen veranderde, was bewustwording: het besef van hun macht, de kracht van hun ideeën en hun eenheid. Op 23 april gaf premier Serzh Sargsyan in een publieke verklaring zijn ontslag.

En nationaal feest barstte los in het land. Mensen dansten, dronken en vierden de overwinning. Al snel werd Nikol Pashinyan vrijgelaten. Het feest ging door tot laat in de nacht.

Zoals de grondwet bepaalt, kwam een voorlopige regering aan de macht, geleid door voormalig premier Karen Karapetyan. Al snel organiseerde deze interimregering verkiezingen. Op 7 mei werd Nikol Pashinyan tot premier gekozen.

De Fluwelen Revolutie werd gerealiseerd zonder slachtoffers. Het was het begin van de Vierde Republiek Armenië.

En zo keer ik terug naar het begin van mijn verhaal. Kun je je een situatie inbeelden, waarbij zich in je thuisland een revolutie afspeelt, terwijl je zelf studeert of werkt in het buitenland?

Wat zou je voelen?

Ik heb altijd van mijn land gehouden. Maar ik was me ook altijd bewust van al onze problemen. Soms was het heel moeilijk voor mij om daar te leven en heel vaak dacht ik dat er geen hoop meer was. Het probleem lag niet alleen bij de overheid. Het probleem lag ook in de mensen zelf, in de maatschappij, in de mentaliteit.

De mentaliteitswijziging van de mensen zal een tijd duren. Maar ik vertrouw de nieuwe regering alvast, dus ik hoop dat over een paar jaar de vooruitgang merkbaar zal zijn.

Nutteloos en hulpeloos

In de tijd dat de revolutie plaatsvond in mijn land, woonde ik fysiek in België, maar mijn geest, mijn ziel en mijn hart waren in Armenië. Ik kon me nergens op concentreren. De hele dag keek ik naar livestreams op Facebook en belde ik voortdurend mijn familie en vrienden.

Ik dacht zelfs om terug te gaan voor een week, maar ik vond geen geld voor een vliegticket. Ik zat vast. Ik voelde me nutteloos en hulpeloos. Ik moest er zijn, maar ik had geen keuze.

Toen ik wist dat de revolutie een succes was en Pashinyan als premier was gekozen, begon ik te huilen. Ik huilde echt en vertelde iedereen gewoon wat er gebeurde.