Dankzij de burgerbegroting zullen Antwerpenaren in 2019 voor de vijfde keer op rij kunnen beslissen over de besteding van 1,1 miljoen euro aan verschillende projecten in hun stad. Welke projecten zijn daar de afgelopen jaren mee gerealiseerd en hoe staat het er nu mee? Een terugblik.
Bij een burgerbegroting mogen inwoners van een stad zelf beslissen over de besteding van publieke middelen. Het initiatief is afkomstig uit Brazilië, waar het eind jaren 1980 ingezet werd als een middel voor sociale verbetering en als wapen tegen corruptie.
Het was Willem-Frederik Schiltz (Open VLD) die in 2014 voor het eerst het initiatief in Vlaanderen lanceerde. Antwerpen beet de spits af: tien procent van de begroting werd vrijgesteld voor burgers om zelf een bestemming te bepalen. Burgerbegroting-initiatieven zorgen volgens experts voor overheidstransparantie, burgerparticipatie en sociale cohesie.
Door de bevolking, voor de bevolking
“De Antwerpse burgerbegroting verloopt in verschillende stappen,” zegt David Michiels, projectleider van de burgerbegroting. “Tijdens de startmomenten worden 93 thema’s gepresenteerd. We vertellen dan ook wat de mogelijkheden zijn voor het district. De aanwezigen selecteren hieruit twaalf thema’s. Dat kan gaan van ‘meer sociaal contact’ over ‘interculturele projecten’ tot ‘fietsvriendelijke straten’ of ‘ondersteuning van het jeugdwerk’. In de tweede stap bepalen we welk bedrag van het beschikbare budget naar welk thema gaat. De aanwezigen kunnen daarna beslissen welke projecten ze zullen indienen die binnen die twaalf thema’s vallen. Iedereen kan een voorstel indienen – zowel vzw’s als geëngageerde wijkbewoners. In de laatste fase kunnen de bewoners stemmen op hun favoriete projecten – dat gebeurt live tijdens het burgerbegrotingsfestival’ en online. De stemrondes gebeuren in groepjes, waarbij iedere groep unaniem vijf projecten moet kiezen binnen een thema. Op die manier streven we naar consensus en onderlinge uitwisseling binnen de groepjes. In 2018 werden zo 78 projecten geselecteerd die in 2019 worden uitgevoerd.”
Live telt de stemming van de burgerbegroting zo’n 900 deelnemers, online kunnen ze rekenenen op 4.000 stemmers. "Wij zetten vooral in op de eerste," zegt Michiels. "Dankzij het sociaal en culturele diverse publiek zie je tijdens de bijeenkomsten veel contact tussen groepen die normaal gezien weinig met elkaar optrekken. Zo leidt dialoog tot sociaal leren.”
Een groot deel van de deelnemers aan het burgerbegrotingsfestival komt in naam van een van de deelnemende organisaties. De niet-georganiseerde burgers zijn moeilijker te bereiken. “Om hen te benaderen zetten we in op communicatie en het bekender maken van de burgerbegroting.”
Waarin verschilt een burgerbegroting van een normale subsidie? “Bij een echte subsidie moeten de aanvraag vooraf en de verantwoording achteraf heel gedetailleerd zijn. Bij een burgerbegroting is de aanvraag heel laagdrempelig. Bovendien word je tijdens de uitvoering van het project intensief begeleid en gecontroleerd.”
Wie zijn de mensen achter de projecten die in 2018 zijn uitgevoerd met behulp van de burgerbegroting? Wat vonden zij hiervan en wat hebben zij kunnen doen met hun ontvangen budget? Een korte voorstelling van een aantal projecten:
Een (h)eerlijke kindertijd
Het project een (h)eerlijke kindertijd van De Schoolbrug heeft in 2018 ruim €25.000 ontvangen via de burgerbegroting. “We zoeken alternatieven voor klassiek huiswerk,” vertelt projectbegeleider Gert Rooms. “Onderzoek wijst uit dat huiswerk in de basisschool nauwelijks effect heeft, en vaak zelfs eerder negatief uitpakt. Meestal moet er huiswerkbegeleiding worden ingeschakeld om basisschoolleerlingen met hun werk te ondersteunen. Niet iedereen heeft toegang tot deze middelen.”
Het project gaat op zoek naar alternatieven binnen een ‘brede leeromgeving’. Ze zetten niet in op huiswerk dat na schooltijd thuis gemaakt moet worden, maar op informeel leren binnen de school. Die alternatieven kunnen zowel binnen de klaswerking als erbuiten worden gezocht. Alles gebeurt in samenwerking met de scholen én ouders.
"Huiswerk in de basisschool heeft nauwelijks effect, en pakt vaak zelfs eerder negatief uit."
Uit ondervinding weet De Schoolbrug dat het voor hen moeilijk is om een ‘echte’ subsidie te ontvangen. “De burgerbegroting geeft ons de kans om het uit te proberen. Maar de eerste keer dat we deelnamen, werd het project zelfs niet geselecteerd. We hebben gaandeweg ondervonden dat een netwerk hebben heel belangrijk is. Een groot deel van de deelnemers aan de burgerbegroting hoort bij één van de deelnemende organisaties. Daarom moet je je project bekend maken. Goedkeuring hangt voor een deel af van allianties, en van hoe goed je mensen kan werven om voor jouw project te stemmen. Dat vinden we enerzijds positief: een project met veel aanhang toont hoe groot het draagvlak is. Anderzijds is het ook wel zo dat minder geprofessionaliseerde organisaties hierdoor benadeeld worden.”
De Schoolbrug werd goed begeleid door de medewerkers van de Burgerbegroting. “Zij volgen actief op en controleren ook wel, maar alles gebeurt op een zeer sympathieke en vertrouwelijke manier. Ze zijn betrokken bij het project, en eventuele problemen met de uitvoering zijn altijd bespreekbaar,” meent Gert Rooms.
En hoe heeft het project zelf het dan gedaan? “Onze ideeën slaan aan bij scholen, ook al zien we dat het volledig afschaffen van huiswerk voor veel scholen vaak een burg te ver is.”
DE ‘GROENE ADER’ IN SINT-ANDRIES
Tussen het Munthof en de oude Rijkswachtkazerne in de Sint-Andrieswijk, met aftakkingen naar de overkant van de Nationalestraat, ligt de ‘groene ader’: de vele plantenbakken, watertonnen en boomspiegels vergroenen de wijk.
De financiering voor de groene ader komt van de Burgerbegroting. De initiatiefnemers startten al in 2017 met de testfase van project en ontvingen in 2018 15.000 euro om het project te kunnen voortzetten. Voor 2019 ontvingen ze hetzelfde bedrag.
Tijdens een koude avondwandeling vertelt Arduin Cielen over het project. “De aanleg van de plantenbakken, de potgrond en de beplanting doen we zelf en wordt betaald met het budget van de burgerbegroting. De bewoners van de straat onderhouden de bakken. Zij hebben die als het ware ‘geadopteerd’.” Bij de voorstelling van de plannen tijdens een straatfeest waren de reacties positief. Ook bij de aanleg van de beplanting konden ze rekenen op positieve feedback van de bewoners. “Een enkele bewoner wilde eigenlijk geen plantenbakken voor zijn huis, maar kwam na een paar uur toch vragen of ook hij er één mocht hebben,” aldus Cielen.
De plantenbakken leveren niet enkel een bijdrage aan groenvoorziening in de wijk, ze doen ook dienst als verkeersregelaars. Zo wordt de Happaertstraat aan beide kanten vernauwd door grote plantenbakken, waardoor het verkeer wordt afgeremd. Sommige bewoners plaatsen ook liever een plantenbak voor hun gevel dan dat ze wordt ingenomen als parkeerplaats.
“Dit project is al enkele jaren oud, daardoor was het gemakkelijker om ook dit jaar weer geld te krijgen van de Burgerbegroting,” vertelt Cielen. “Wij stellen vooraf geen planning op van de uitgaven. We kijken eerder naar het budget dat ons nog rest en kopen daarvan steeds wat extra. Waar we in 2019 het budget aan zullen besteden, moet nog beslist worden, maar we willen wel proberen om iets vernieuwends te doen”.
ONTMOETINGEN IN HET WASSALON
"Wij willen een huiskamergevoel creëren voor de buurt. Kleren wassen, en tijdens of daarna een koffie en een babbeltje.”
In de wijk Europapark op Linkeroever vind je een wassalon dat ook dienst doet als ontmoetingsplek voor mensen met diverse afkomst én als geefwinkel. Boven de wasmachines prijkt groot het logo van de burgerbegroting. “Ik droomde ervan om een wassalon te beginnen,” zegt Christiane Verhasselt. “Veel mensen in de buurt hebben niet de plaats of de middelen om een wasmachine thuis te plaatsen. De combinatie met een ontmoetingsplek en een geefwinkel maakt het extra speciaal. Wij willen een huiskamergevoel creëren voor de buurt. Wassen en tijdens of daarna is er tijd voor een koffie en een babbeltje.”
Woonhaven, de eigenaar van het pand, stelt het ter beschikking, zonder dat de organisatie er huur voor moet betalen . Voor de financiering kwam de burgerbegroting al snel in beeld. Het project ontvangt al voor het tweede jaar op rij een subsidie.
De burgerbegroting biedt ook ondersteuning. Christiane heeft er alleen maar positieve ervaringen mee. “Er komt natuurlijk erg veel bij kijken, vooral administratie: we moeten iedere uitgave verantwoorden. Maar ook daar worden we goed mee geholpen.”
Het hele proces, van stemming over aanvraag tot uiteindelijke uitwerking was zeer vermoeiend, aldus Christiane. “Er zijn veel verschillende verkiezingsrondes. Daar zie je veel geëngageerde mensen, dat geeft mij een warm gevoel. Tussen de initiatiefnemers van de projecten onderling is er ook veel positief contact. Maar het vraagt ook een grote inspanning, want er zit een beetje een show omheen.”
“Als we na 2019 geen geld meer van de burgerbegroting zouden krijgen, weet ik niet wat er zal gebeuren. Maar dat is een scenario waar ik nu nog niet over wil nadenken.”
DE RECORDBREKERS
Het project ‘De Recordbrekers!’ van Centrum Kauwenberg geeft jongeren in armoede de kans om originele uitdagingen aan te gaan en zo veel mogelijk records te breken. In december 2018 presenteerden zij hun eigen “Antwerp Book of Records” met daarin alle records van het afgelopen jaar. De deelnemende jongeren bepaalden helemaal zelf welke recordpogingen werden ondernomen. Ook de planning en uitwerking deden ze voor het grootste deel zelf.
“De leukste recordpoging was ongetwijfeld slapen op het dak van het MAS, maar het was superkoud,” zegt Dylan, een van de deelnemende jongeren. Voor andere pogingen werd onder andere een 69cm hoge pannenkoekentoren gebouwd, een levensgroot spelletje sjoel gespeeld (denk autobanden op een plank met wieltjes), 35kg friet gebakken om een 10 meter lang frietbakje te vullen en vlogen er 188 papieren vliegtuigjes tegelijk door de Roma.
“Zonder de subsidie van de burgerbegroting hadden we dit project waarschijnlijk niet kunnen realiseren,” zegt projectbegeleidster Hanne Holvoet. “Voorheen organiseerden we wel eens informele spelletjesavonden voor jongeren, maar nu konden we echt een langdurig project beginnen”. Het project van Centrum Kauwenberg werd verkozen met 1 stem verschil. “Het was de eerste keer dat er ook online gestemd kon worden. Maar daar hebben we eigenlijk vrij weinig energie in gestoken”. In 2019 jaar zal Centrum Kauwenberg het vrijetijdsaanbod voor jongeren in de stad in kaart brengen, met de financiële hulp van de burgerbegroting.
Dit artikel werd gepubliceerd door Het Nieuwsblad - online op 16/01/2019
