De oorlog in Oekraïne, de pensioencrisis in het parlement, het conflict in Soedan en de Belgische verkiezingen in 2024: het zijn complexe thema’s die je niet in enkele minuten uitlegt. Toch is dat wel hoe jongeren vandaag getraind worden om informatie tot zich te nemen, via een Tiktok of een simpele slider op Instagram. Maar is het wel verstandig om complexe problemen te reduceren tot short content? “Jongeren leren om complexere thema’s te onderzoeken mag wel naar voor geschoven worden in plaats van alles tot de kern te reduceren.”
Jonathan Holslag, politicoloog en Chinakenner, schetste het probleem onlangs duidelijk in een uitzending van De Afspraak op Canvas. ‘We leven in een wereld die steeds ingewikkelder wordt, dus jezelf informeren is noodzakelijk.’ Maar daar loopt het al spaak, want mediakanalen en politici motiveren jongeren om zichzelf te beknopt te informeren. Het motief hierachter is dat jongeren een kortere aandachtspanne hebben, terwijl omgekeerd tewerkgaan net de oplossing is. Waarom proberen we die aandachtspanne van jongeren niet opnieuw te verlengen in plaats van de content aan te passen?
Hoewel een goed short content format zeker een mooie start is om de aandacht van een jonger doelpubliek te trekken, is het volgens mij niet voldoende. Een moeilijke oorlogskwestie of een politiek probleem krijg je nu eenmaal niet uitgelegd in 5 slides op Instagram.
Een cruciaal onderdeel van een democratie – wat ik België voorlopig nog durf noemen met zijn 36de plaats in de Democracy Index van 2022 – is een geïnformeerde burger. Zo niet, krijg je een bevolking die vatbaar is voor desinformatie en extreme ideeën. En daar pikken politici lustig op in. Kijk bijvoorbeeld naar Tom Van Grieken, voorzitter van het Vlaams Belang, die via korte Tiktokvideo’s maar al te graag zijn slagkrachtige slogans zonder context predikt voor een jong doelpubliek. Ook aan de andere kant van het spectrum deinzen politici niet weg voor zulke video’s. Raoul Hedebouw of Jos D’Haese van Partij van de Arbeid (pvda, red.) publiceren herhaaldelijk dezelfde soort video’s als Van Grieken, met natuurlijk het verschil van inhoud.
“Waarom proberen we die aandachtspanne van jongeren niet opnieuw te verlengen in plaats van de content aan te passen?”
Ongeïnformeerde jongeren zijn op die manier een vogel voor de kat. Daarom verbaast het mij des te meer dat het stemrecht op Europees niveau verlaagd werd naar 16 jaar. Jongeren beter inlichten lijkt nu een stap die pas aan bod komt nadat ze stemrecht krijgen, terwijl omgekeerd logischer zou zijn. Zo vermijd je dat alleen kinderen van hoogopgeleide ouders naar het stemhokje trekken en de rest ongeïnformeerd achterblijft.
Op dit moment bevinden we ons in een problematische vicieuze cirkel. De aandachtspanne van jongeren verkort door de non-stop notificaties die op hun smartphone binnenrollen. Mediakanalen en politici passen zich daaraan aan door hun content drastisch te verkorten, waardoor ze toch ietwat van die oh zo begeerde aandacht te pakken krijgen. Maar als gevolg komt die jongere groep minder in contact met uitgebreide verhalen over complexe problemen en dan is oppervlakkige kennis een evident gevolg.
“Het verbaast mij dat het stemrecht voor jongeren op Europees niveau werd verlaagd naar 16 jaar. Jongeren beter inlichten lijkt nu een stap die pas aan bod komt nadat ze stemrecht krijgen, terwijl omgekeerd logischer zou zijn”
Die vicieuze cirkel moeten we doorbreken, en dat is zeker niet alleen de taak van de jongeren. Scholen moeten de focus leggen op het breder informeren van hun scholieren en studenten en hen niet alleen de ministers van de regeringspartijen laten opdreunen. De Vlaamse Jeugdraad gaf hier in 2021 al een mooie aanzet toe met het idee om het vak burgerparticipatie te introduceren. Moeten alle middelbare schoolstudenten dan het hele reilen en zeilen van de wereldpolitiek kennen? Neen, maar jongeren leren om complexere thema’s te onderzoeken mag wel naar voor geschoven worden in plaats van alles tot de kern te reduceren.
Daarbovenop is het ook de taak van de mediasector om een inhaalmanoeuvre in gang te zetten. Wanneer je naar het Nederlandse Youtoubekanaal NOS op 3 surft kom je tal van uitgebreide en behapbare explainervideo’s tegen die ingewikkelde kwesties duidelijk, maar niet overdreven versimpeld, uitleggen. Een vijfdelige Instagramslider van nwsnwsnws, die in videovorm maximum één minuut duurt, kan daar helaas niet tegenop.
Dit artikel werd gepubliceerd door Knack op 17/06/2023.
