Wat zijn de gevaren en mogelijkheden van een samenwerking tussen havenbedrijven? Om een beter beeld te krijgen over het Belgische havenbeleid spraken we met drie experts. Een analyse van Marc Van Peel, Antwerps havenschepen (CD&V), Johan Bresseleers, communicatiemanager voor North Sea Port en Aleksandra Olejnik, beleidsadviseur voor economische ontwikkeling bij het samenwerkingsplatform Eurocities.
De titel voor havenman/vrouw van het Jaar ging dit jaar naar het havenduo Jan Lagasse en Daan Schalck. De twee CEO’s van North Sea Port mochten op 22 juni deze prijs in ontvangst nemen. North Sea Port kreeg de prijs omdat de fusie tussen het Havenbedrijf Gent en Zeeland Seaports zo vlot verlopen is. De nieuwe reusachtige haven biedt werk aan 98.000 mensen en toont dat intense samenwerking – zelf over landsgrenzen heen – mogelijk is in een heel concurrentiele sector als transport. Een opvallend project dat een analyse van het havenbeleid alleen maar interessanter maakt.
Autonome havenbedrijven met eigen agenda
Havenbedrijven in Vlaanderen zijn heel autonoom gestructureerd: als bedrijven en niet als ambtenarij. Dit zorgt ervoor dat in Antwerpen bijvoorbeeld de dagelijkse operationele werking niet in handen van schepen Marc Van Peel ligt. Alleen de belangrijke strategische beslissingen worden door hem genomen en goedgekeurd. De steden zijn als het ware aandeelhouders in onze havenbedrijven.
Hetzelfde geldt voor de North Sea Port in Gent, waar de bedrijfsvoering volledig autonoom is. Sinds de fusie kan de stad Gent zelf überhaupt niet meer in de naam van de haven spreken. Deze tendensen zorgen ervoor dat vertegenwoordiging in de havens door stadsbesturen steeds kleiner wordt. Ook in het samenwerkingsplatform voor Europese steden, Eurocities, merkt men dit. Over specifiek havens kan er weinig gezegd worden.
North Sea Port: “Sinds 2002 zijn we steeds autonomer geworden. Aanvankelijk waren we een gewone klassieke stadsdienst"
Waarom zijn onze havens zo autonoom geworden? Marc Van Peel heeft een gedeeltelijke verklaring. “Antwerpen, Rotterdam, Hamburg – kortom de grote zeehavens in Noordwest-Europa – zijn performant en staan sterk omdat ze concurreren. We zijn concullega’s.”
Samenwerking is cruciaal volgens Van Peel, maar het is de concurrentie die ons sterk houdt. Havenbedrijven hebben de autonomie nodig om te kunnen handelen en die concurrentiële positie vast te houden. Ze moeten hun havenbeleid kunnen vormgeven.
Ook Johan Bresseleers haalt aan dat het initiatief tot fusie van de North Sea Port volledig van het Gentse Havenbedrijf kwam. “Sinds 2002 zijn we steeds autonomer geworden. Aanvankelijk waren we een gewone klassieke stadsdienst”, stelt Johan Bresseleers.
Marc Van Peel: “De grote zeehavens in Noordwest- Europa zijn performant en staan sterk omdat ze concurrentieel zijn. De competitie houdt ons in leven"
Een havenfusie tussen Antwerpen en Zeebrugge behoort eveneens tot de mogelijkheden. Maar volgens Van Peel is er een aantal belangrijke voorwaarden. “Als het gaat over bijvoorbeeld bestuur denken wij dat de haven van Antwerpen verder gevorderd is. Onze raad van bestuur telt ook onafhankelijke bestuurders, niet enkel politici. In Brugge is het anders georganiseerd, daar speelt de politiek een veel belangrijkere rol.”
Samenwerking met gelijke belangen
Bilaterale samenwerkingen tussen havens komen vaker voor dan grote multilaterale platformen. Zo heeft de Gentse haven volgens Bresseleers een heel goede verstandhouding met de havens in Québec (Canada). Havens kunnen gelijke belangen hebben en dan kan samenwerking verregaand zijn, maar open samenwerking via multilaterale organisaties als Eurocities is weinig waarschijnlijk juist omdat de havens een concurrentiële positie te verdedigen hebben.
Aleksandra Olejnik benadrukt dan ook dat binnen een organisatie als Eurocities vooral de ‘leden’ bepalen waarover wel en niet gepraat wordt. Heel concurrentiegevoelige materie als havenbeleid komt dus minder op tafel.
Het is opvallend dat onze havens bijna volledig autonome bedrijven zijn geworden waarbij samenwerking pas mogelijk is wanneer gelijke belangen worden gevonden. De North Sea Port is hierin een succesverhaal én heel exemplarisch voor de grote autonomie, zij gaan over landsgrenzen heen los van politieke instituties. Het heeft de CEO’s van de North Sea Port het havenduo van het jaar gemaakt. Als echte bedrijfsleiders.
(Victor De Smet en Cédric Heylen hielpen met de interviews voor dit artikel.)
