Wie ‘Pakistaanse vrouwen’ googelt, krijgt meestal niet zo’n vrolijke zoekresultaten. Titels als ‘Onderdrukking in Pakistan’, ‘De tien gevaarlijkste landen voor meisjes en vrouwen’ en ‘Geweld tegen vrouwen in Pakistan’ verschijnen op je scherm. Maar klopt dat eenzijdige verhaal wel? We gingen op zoek naar sterke vrouwen in België met Pakistaanse roots. En wat blijkt: ze zijn niet moeilijk te vinden. Nahid Shaikh, Amara Reta en Shaireen Aftab vertellen over hun jeugdjaren, ambities en het doorprikken van clichés.
Nahid Shaikh (41) is documentairemaakster en reporter. Ze werkte een tijdje voor BBC en ging vervolgens aan de slag bij Canvas. Samen met Phara de Aguirre maakte ze de reeks Amazones, een driedelige documentaire met in de hoofdrol vrouwen uit Iraaks Koerdistan, Colombia, Israël en Palestina die mee strijden in gewapende conflicten. Voor de Canvas-reeks 4 X 7 regisseerde Shaikh ‘La facture’, een kort portret van haar Pakistaanse vader die op 17-jarige leeftijd zijn land verliet. Met ons praat ze over haar dubbele identiteit, de moed om te migreren en de vooroordelen waarmee ze wordt geconfronteerd.
‘Gij zijt zeker niet van hier?’
“Als kind schaamde ik me voor mijn Pakistaanse achtergrond,” zegt Shaikh. “Ik wou net zoals de anderen zijn, maar ik was de enige in de klas met een migratieachtergrond. Ik herinner me nog dat ik het gênant vond dat mijn vader me kwam ophalen van school. Daar stond hij me dan, in een volledig Pakistaans ornaat, op te wachten aan de schoolpoort. Op de middelbare school vroeg ik aan mijn vader of hij de auto om de hoek van de straat kon parkeren, zodat mijn vrienden hem niet zouden zien. Toen ik klassieke filologie ging studeren, vroeg een prof tijdens een mondeling examen me ooit : “Gij zijt zeker niet van hier?”. Dat vond ik zo bot. Het heeft me diep geraakt.”
“In Brussel, waar we toen woonden, hadden we weinig contact met andere Pakistaanse families. Mijn moeder is zelfs een keertje naar de Pakistaanse ambassade gegaan, om te vragen of haar kinderen lessen Urdu konden volgen. Daar vonden ze het gek dat een Belgische vrouw zoiets kwam vragen. De ambtenaren hebben haar toen letterlijk in haar gezicht uitgelachen. Ze raadden haar dan maar aan om ons naar een madrassa (een religieuze school waar de islam wordt onderricht, red.) te sturen, maar dat zag mijn moeder niet zitten. In Brussel was de Pakistaanse gemeenschap toen niet georganiseerd.”
Nusrat Fateh Ali Khan
“Op een dag was ik met een vriend in Leuven aan het winkelen in de boekhandel Fnac. Er speelde prachtige muziek in de winkel. Ik vroeg aan mijn vriend of hij de zanger kende. “Nusrat Fateh Ali Khan,” zei hij. Het bleek een bekende Pakistaanse zanger te zijn. De muziek was overweldigend mooi. Ik denk dat dàt voor mij de trigger was om op zoek te gaan naar mijn identiteit, en om meer te weten te komen over de Pakistaanse cultuur.”
“Daarna ging het snel: ik ontdekte het allemaal: dichters, filosofen, kunstenaars. Ik was opeens zo trots. Ik besefte toen pas wat voor een verrijking het is om in twee culturen op te groeien. Ook mijn vader zag dat ik meer interesse begon te vertonen in Pakistan en was daar heel blij mee.”
Dolverliefde ouders
“Thuis hebben we nooit suikerfeest gevierd of deelgenomen aan de Ramadan. Mijn moeder wou met mijn vader trouwen, maar op één belangrijke voorwaarde: de kinderen moesten katholiek worden opgevoed. Mijn ouders waren dolverliefd. Voor mijn vader is het eigenlijk een schande dat zijn kinderen niet als moslims zijn opgevoed, maar ach, hij accepteerde het, uit liefde voor mijn moeder.”
“Maar Pakistan was zeer aanwezig in ons gezin: via het eten, de telefoon en de televisie. Ik ben opgegroeid met bollywoodfilms. Mijn vader was een grote filmfanaat en nam ons elke week mee naar videotheken waar we zeker 5 à 6 films huurden. Ik knipte foto’s uit magazines van bollywood-acteurs en droomde ervan om zelf actrice te worden.”
Gastvrijheid
“Op zijn oude dag heeft mijn vader soms spijt dat hij zijn kinderen niet voldoende de Pakistaanse cultuur heeft meegegeven. Maar eigenlijk klopt het niet hoe hij denkt. Hij heeft ons veel bijgebracht. Hij heeft ons geleerd om gastvrij te zijn, het samen-zijn en de solidariteit die zo belangrijk zijn in de Pakistaanse waarden. Die gastvrijheid vind ik waardevol. Op dat gebied voel ik me absoluut niet Belgisch. Dat is iets wat wij in de westerse maatschappij missen: het idee van ‘mijn huis is ook jouw huis’.”
“Ik ben voortdurend op zoek naar mensen die dezelfde achtergrond hebben als ik. Ik ben blij met mijn dubbele achtergrond, omdat het me toelaat verschillende realiteiten te zien, maar soms voelt het alsof ik mijn stam niet vind. Ik heb veel vrienden uit verschillende landen. Vaak zijn het mensen die ook in een dubbele cultuur leven. Ik heb bijvoorbeeld een vriendin uit Libanon. Toen ik haar leerde kennen, voelde het vertrouwd, omdat zij die typische gastvrijheid ook kent. Bij haar is het wel normaal om onverwachts op bezoek te komen en samen in de keuken in de potten te roeren en de kasten open te trekken als je iets nodig hebt. Zij maakt ook altijd te veel eten klaar, zodat als er onverwacht bezoek is, die persoon ook mee aan tafel kan schuiven.”
Migratie = moed
“Na mijn studies filologie heb ik een tijdje les gegeven. Ik startte met een opleiding striptekenen aan de kunstacademie. Ik had een plan in mijn hoofd: ik wou heel graag het verhaal van mijn vader vertellen. Op de kunstacademie ontdekte ik dat ik eigenlijk documentaires wilde maken. Mijn vaders verhaal is voor mij het ultieme verhaal. Maar soms vraag ik me wel eens af : wat als ik het verhaal van mijn vader heb verteld? Ben ik dan uitverteld? Mijn vader reflecteert op zijn oude dag over zijn leven en de keuzes die hij heeft gemaakt. Hij vraagt zich af of het wel de juiste beslissing was om te migreren. Ik zie hem worstelen met de conflicten die hij in zichzelf draagt.”
“In België hebben mensen een verkeerd beeld van wat het betekent om te migreren. Ze beseffen niet wat je moet opofferen. Ze kijken bijvoorbeeld naar Syriërs die vluchten van een oorlog en beseffen niet hoe moedig en dapper die mensen zijn. Wat betekent het om alles achter te laten en moederziel alleen een leven van nul op te bouwen? Als je een kind bent van migranten, ben je automatisch het kind van mensen die enorm moedig zijn. Het is door die achtergrond dat ik documentaires wil maken.”
Vrouwenrechten
“Pakistan is een interessant land. Er valt veel over te schrijven en te maken. Het probleem is dat het al snel redelijk duur wordt, omdat het ver weg ligt. Het is voor de VRT ook minder relevant om te investeren in documentaires over Pakistan, omdat er geen grote Pakistaanse diaspora is in België. Voor de BBC is dat wel interessant, omdat er een grotere gemeenschap aanwezig is in Groot-Brittanië’.”
“Drie jaar geleden ben ik met Phara de Aguirre naar Irak gegaan, in het grensgebied met Iran. Daar heb ik Iraanse meisjes ontmoet en ik ontdekte dat er heel wat raakvlakken zijn tussen de Iraanse en de Pakistaanse cultuur. Ik keek geboeid en met volle interesse naar het leven van die meisjes. Ik besefte, dat als ik in Pakistan was geboren, mijn leven er waarschijnlijk gelijkaardig had uitgezien. Die meisjes waren op jonge leeftijd al getrouwd. Ze probeerden aan hun leven te ontsnappen door mee te strijden met de PKK (de arbeiderspartij van Koerdistan red.)’.
“Mijn vader komt uit een klein dorpje dichtbij Islamabad. Twee jaar geleden ben ik met hem en met mijn twee broers naar daar gegaan en heb ik mijn familie beter leren kennen. Ik heb ook mijn vaders jeugdvrienden ontmoet. Dat was fantastisch, nu voel ik een sterke band met Pakistan. Tegelijkertijd was het ook heel confronterend om te zien dat er zoveel mensen in armoede leven. Mijn neven en nichten hebben kunnen studeren omdat mijn vader geld opstuurde. Anders hadden ze dat nooit gekund. Ik heb ook positieve dingen gezien. Mijn tante is bijvoorbeeld de allereerste vrouwelijke burgemeester van het dorp!”
Dit artikel werd gepubliceerd door DeWereldMorgen op 31/08/2020
